«رواياتى در باره اجل» - معارف و معاریف نسخه متنی

قابليت در اثر عوامل است ، واما اينكه اين شخص در علم خدا با اجل حتمى خواهد مرد يا با مشروط ، مسئله ديگرى است مثلا در آيه (ويؤخركم الى اجل مسمّى) منظور اين است : شما مىتوانيد با پيروى از دستورات حق ، طورى زندگى كنيد كه تا پايان استعداد وجودتان ، زنده ودر رفاه باشيد به شرط آنكه با ايجاد عوامل ناروائى ، اين استعداد را از بين نبريد . اين احتمال بسيار قانع كننده است ، ولى باز جاهاى مبهمى براى نگارنده باقى است ان شاء الله خدا روشن خواهد فرمود . خواننده عزيز اين سخن را از من ياددار ، هر وقت مطلبى را ندانستى احتمال نقص در امور دين وكارهاى خدا (معاذ الله) نده ونقص را از خودت بدان وبگو مطلب حق است ولى من نمىدانم . ودر مقام تسليم ، هر مطلبى كه بر تو مشكل ماند بگو : من به آنچه پيش خدا وبه آنچه حقيقت است ايمان دارم واز خدايم ودينم مىپذيرم ، اين سخن براى يك مسلمان كنجكاو بهترين محل اتكاء است .

* * * * لازم است در اينجا از آيه (يمحوالله ما يشاء ويثبت) نيز صحبت كنيم اين آيه وما قبل آن در قرآن مجيد چنين است (ولقد ارسلنا رسلا من قبلك وجعلنا لهم ازواجا وذرية وما كان لرسول ان يأتى بآية الا باذن الله لكل اجل كتاب * يمحوالله ما يشاء ويثبت وعنده ام الكتاب) (رعد:38 ـ 39) . محو به معنى ازاله رسم وصورت چيز است گويند محوتُ الكتاب : يعنى خطوط ونقوش آن را از بين بردم . «اُمّ» به معنى ريشه واصل است چنانكه در «امّ» خواهد آمد، معناى آيه چنين است . پيش از تو پيامبرانى فرستاديم وبراى آنها ازواج وفرزندانى قرار داديم ، به هيچ پيامبرى نرسد كه جز به اذن خدا آيهاى بياورد براى هر مدت كتابى هست .

خدا آنچه بخواهد محو واثبات مىكند واصل كتاب در نزد او است . از اين دو آيه فهميده مىشود كه به مقتضاى وضع زمان ، براى هر زمان كتابى وقانونى مخصوص هست وخداوند روى آن مقتضا كتابى را مىبرد وكتاب ديگرى به جاى آن مىگذارد بنابراين ، آيه (يمحوالله ...) توجيه آيه قبلى است وراجع به عوض شدن شريعتها واحكام است . مثلا يك تكّه موم را در نظر بگيريد آن را نرم كرده به صورت انسان در مىآوريم بعد از آن به صورت درخت در مىآوريم در اينجا يك شكل از بين مىرود وشكل ديگر جاى آن را مىگيرد ولى اصل آن كه موم است باقى است . در اين آيه نيز ممكن است مراد از «ام الكتاب» اصل تكليف باشد ومحو واثبات نسبت به مقتضاى زمان در كيفيت وشكل آن باشد ، يعنى خدا از كيفيت تكليف وحكم ، هر چه را بخواهد مىبرد ويا مىگذارد ولى اصل مكلّف بودن در نزد خداست يعنى : بشر بايد تحت تكليف زندگى كند ، اين اصل در هر زمان ثابت وحتمى است ومحو واثبات فقط در كيفيت وكمّيت آن است . ولى آيه شريفه ، خود به خود اعمّ است ومنحصر به تكليف واحكام نيست، بلكه به همه چيز شامل است . احتمال قوى آن است كه مراد از «ام الكتاب» علت محو واثبات است وجواب «يمحو ويثبت» مىباشد . يعنى خدا محو واثبات مىكند واين محو واثبات روى علل بخصوصى است نزد خدا ومىداند چرا محو وچرا اثبات مىكند . بنا بر اين عموم ، مىتوان تغيير اجلها را نيز با در نظر گرفتن آيات ديگر وروايات ، از آيه شريفه فهميد ناگفته نماند در اين صورت «ام الكتاب» در اين آيه غير از «ام الكتاب» در آيه (وانه فى ام الكتاب لدينا لعلىّ حكيم)(زخرف:4) است كه در «ام» خواهد آمد ومراد از آن لوح محفوظ است . (قاموسقرآن)

«رواياتى در باره اجل»

از امام صادق(ع) ذيل آيه (و هو الذى خلقكم من طين ثم قضى اجلا و اجل مسمى عنده) آمده كه اجل غير مسمى اجلى است غير حتمى كه (به عللى) از آن كاسته شود يا بر آن افزوده گردد، و اما اجل مسمى از جمله امورى است كه در شب قدر نازل مىشود تا شب قدر آينده، و اين همان است كه خداوند مىفرمايد: (اذا جاء اجلهم لايستأخرون ساعة و لايستقدمون) ; چون اجلشان فرا رسد ساعتى پس و پيش نيابد. (اعراف:34) نيز از آن حضرت رسيده كه خداوند براى مؤمن سر رسيد خاصى معين نفرموده، تا گاهى كه خداوند دوست دارد وى زنده بماند به حياتش ادامه مىدهد، و چون ببيند مسائلى برايش رخ مىدهد كه موجب تباهى دينش مىشود بالاجبار قبض روحش