معارف و معاریف نسخه متنی

است. معنى آيه: جبرئيل كه براى نخستين بار از سمت مشرق وبه صورت اصلى خود بر محمد (ص) ظاهر گشت (وگويند:پيغمبر چون وى را بدان صورت ديد، او را حالت غشوه دست داد، لذا جبرئيل به صورت آدميان درآمد) وبه پيغمبر (ص) نزديك شد و نزديك شد كه ميان آن دو به اندازه دو قوس (كمان) يعنى دو ذراع فاصله بود... (مجمع البيان)

قابِض

گيرنده، در مشت گيرنده، دريافت كننده، قابض روح: ميراننده. در خبر آمده كه روزى ضرار بن ضمره ضابى به نزد معاويه رفت، معاويه حال على (ع) از او پرسيد، وى گفت:فاشهد لقد رأيته فى بعض مواقفه وقد ارخى الليل سدوله وهو قائم فى محرابه، قابض على لحيته يتململ تململ السليم، ويبكى بكاء الحزين و يقول: يا دنيا يا دنيا، اليك عنّى، ابى تعرضت، ام الىّ تشوقت؟! لا حان حينك، هيهات، غرّى غيرى، لا حاجة لى فيك، قد طلّقتك ثلاثاً لا رجعة فيها... (شرح نهج:18/224) رسول الله (ص): «يأتى على الناس زمان: الصابر على دينه مثل القابض على الجمرة بكفّه». (بحار: 77/100)

قابِض

جمع كننده، ترنجيده كننده، ضدّ باسط به معنى گسترش دهند، گسترنده. قابض به اين معنى يكى از نامهاى حضرت بارى ـ عزّ اسمه ـ است. «لا اله الاّ الله القابض الباسط». (بحار: 97/162)

قاب قوسين

مقدار دو كمان. بعضى گفته اند: قاب ما بين دستگيره قوس و زه آن است. مأخوذ از آيه قرآن كريم: (فكان قاب قوسين او ادنى). (نجم: 9) به «قاب» رجوع شود.

قابِل

پذيرا. پذيرنده. لايق. سزاوار. آينده. (غافر الذنب و قابل التوب شديد العقاب ذى الطول...). (غافر: 3)

قابلگى

مامائى. امام كاظم (ع): پدرم (يعنى امام صادق «ع») مادرم و امّ فروه را جهت انجام كارهاى (مربوط به وضع حمل) زنان مدينه به خانه هاشان مى فرستاد. (بحار: 47/49)

قابِلَة

مؤنث قابل، آينده، ليله قابله: شب آينده، سنه قابلة: سال آينده. قبول كننده و پذيرنده. زن شايسته. زنى كه بچه زاياند، ماما، دايه. ج: قوابل.

البزنطى، قال: سألت الرضا (ع) عن المرأة تقبلها القابلة فتلد الغلام، يحلّ للغلام ان يتزوّج قابلة امه؟ قال: «سبحان الله! وما يحرم عليه من ذلك»؟! (بحار: 104/18) فى الحديث: «انّ فاطمة (ع) عقّت عن الحسن و الحسين (ع) واعطت القابلة رِجلَ شاة و ديناراً». (بحار: 104/112)

قابليّت

شايستگى. لياقت.

قابوس

بن وشمگير ملقب به شمس المعالى از سلسله آل زيار. وى به سال 367 هـ به جاى برادر خود بى ستون وشمگير جلوس كرد، در همين سال ركن الدوله نيز درگذشت ومملكت قلمرو او ميان سه پسرش عضدالدوله و مؤيدالدوله و فخرالدوله تقسيم شد، عضدالدوله و مؤيدالدوله در ملك فخرالدوله طمع كردند و جنگى در گرفت و سرانجام فخرالدوله به طبرستان گريخت و به قابوس بن وشمگير كه شوهر خاله او بود پناه برد. عضدالدوله و مؤيدالدوله به قابوس پيام فرستادند كه فخرالدوله را به ايشان تحويل دهد ولى قابوس نپذيرفت و بهانه براى لشكركشى عضدالدوله به طبرستان و گرگان فراهم آمد و چون قابوس تاب مقاومت نداشت پس از مختصر جنگى در نزديكى استرآباد منهزم شد وبه سال 371 با فخرالدوله به خراسان گريخت. حكومت خراسان از جانب سامانيان در اين تاريخ با حسام الدوله تاش بود و او از طرف امير نوح بن منصور مأمور شد كه قابوس و فخرالدوله را مدد كند، حسام الدوله و امير فائق گرگان را محاصره كردند ولى مؤيدالدوله با دادن رشوه بسيار به امير فائق او را بفريفت تا در اثناى جنگ فرار كرد و ديگران نيز تاب مقاومت نياورده شكست