معارف و معاریف نسخه متنی

حراست گرديد، تا اگر بى دين فاجرى بر دشمن خود دست يافت همين قانون، وى را از ارتكاب قتل باز دارد و از اين عمل منصرف گردد... (وسائل: 29/ 151 ـ 153)

قُسامَة

مال صدقة. آنچه قسمت كننده براى خود جدا كند. به همين معنى است: «ايّاكم و القُسامَة»: از قسامة بپرهيزيد. (اقرب الموارد)

قَسامِىّ

چيزى كه بين دو چيز باشد. كسى كه جامه را در نخستين تاى آن در پيچد و تا كند. (المنجد)

قَساوت

سخت دلى، رفتن نرمش و رحمت از دل، مقابل رقت قلب. (ثم قست قلوبكم من بعد ذلك فهى كالحجارة او اشدّ قسوة...) شما (بنى اسرائيل كه با مشاهده آن همه آيات از فرمان خدا و موسى تمرّد جستيد) دلهاتان (در نتيجه عصيان) آنچنان (از پذيرش حق) سخت شد بسان سنگ يا از سنگ هم سخت تر... (بقره: 74) در مناجات موسى با خداوند آمده كه اى موسى آرزوى خويش را در دنيا دراز مدار كه به قساوت قلب دچار گردى و كسى كه دل سخت و قسى القلب باشد از من دور است. (سفينة البحار) از حضرت رسول (ص) آمده كه اگر كسى از قساوت قلب رنج برد يتيمى را به كنار خود آورد و با وى ملاطفت نمايد و دست محبت به سر و رويش بكشد كه به اذن خدا دلش نرم شود. در حديث ديگر از آن حضرت آمده كه وى را بر سر سفره خود بنشاند و دست بر سرش بكشد.

(بحار: 5/5) اميرالمؤمنين (ع) فرمود: هيچ دنائت و پستى بدتر از قساوت قلب نباشد. (غررالحكم)

قَسر

به ستم بر كارى داشتن. گويند: قسره على امر: اكرهه عليه.

قَسط

عدل و داد كردن. به عدالت رفتار نمودن. به كسر قاف نيز. (و ان خفتم ان لا تقسطوا فى اليتامى فانكحوا ما طاب لكم من النساء مثنى و ثلاث و رباع...): اگر بترسيد كه مبادا ميان يتيمان برخلاف عدالت رفتار نمائيد پس زنان (بزرگ سال از يُتم بيرون شده) را هر تعداد كه خواستيد تا چهار زن به نكاح در آوريد (نه دختران يتيم را، چه زنان بالغه را در مورد حقى كه احيانا از آنها ضايع گردد مى توان از ايشان بحلّى طلب نمود و آنان از حق خويش گذشت كنند، به خلاف دختران يتيم كه قاصرند و اختيارى در گذشت از حق خويش ندارند). و اگر در مورد زنان نيز بيم آن داشتيد كه نتوانيد ميان آنها به عدالت رفتار كنيد پس به يك زن آزاد و يا به كنيزانتان اكتفا نمائيد... (نساء: 3)

قِسط

عدل و داد. (قل امر ربّى بالقسط): بگو (اى محمد) خدايم مرا به عدل و داد فرمان داده است. (اعراف: 29) (لقد ارسلنا رسلنا بالبينات وانزلنا معهم الكتاب والميزان ليقوم الناس بالقسط...): همانا پيامبرانمان را با ادلّه روشن فرستاديم و كتاب (مشتمل بر شرح وظائف و تكاليف) و ترازو (يا قوانينى كه معيارهاى اعمال و امور را مشخص مى سازد) به همراه آنها نازل نموديم تا مردمان به عدل و داد قيام كنند... (حديد: 25) اميرالمؤمنين (ع) در وصف نيكان: «يأمرون بالقسط و يأتمرون به، و ينهون عن المنكر و يتناهون عنه»: به عدالت فرمان مى دهند و خود به آن عمل مى نمايند، و مردم را از بدى نهى مى كنند و خود مرتكب آن نمى گردند. (نهج: خطبه 222) امام موسى بن جعفر (ع) درباره امام دوازدهم: «تخفى على الناس ولادته ولا تحلّ لهم تسميته حتى يظهره الله فيملأ الارض عدلا وقسطا كما ملئت جوراً وظلماً»: ولادتش بر مردم پنهان باشد و نتوانند نامش ببرند تا روزگارى كه خداوند وى را آشكار سازد، پس زمين را پر از عدل و داد سازد پس از آن كه پر از ظلم و جور شده باشد. (وسائل: 16/241) قَسط :جور و بيدادگرى كردن و از حق باز گرديدن. (و اما القاسطون فكانوا لجهنم حطباً): و اما بيدادگران پس آنان هيزم دوزخ باشند. (جنّ: 15)