معارف و معاریف نسخه متنی

قَسَم

سوگند، يمين به خدا يا غير خدا. قسمى كه شرعا معتبر است قسم به اسم جلاله مانند «والله و بالله و تالله» مى باشد.

امام صادق (ع) فرمود: چون كسى به نام خدا قسمى ياد كند بر او است كه راست بگويد و اگر به دروغ قسم بخورد رابطه بندگيش با خدا گسيخته گردد، و اگر ديگرى برايش قسمى به خدا ياد كند بايستى به آن رضا دهد و اگر راضى نشود از خدا بريده است.

رسول اكرم (ص) فرمود: كسى كه طرف نزاع خويش را در محكمه حاضر كند كه سوگندش دهد و بداند كه وى سوگند خواهد خورد و به احترام نام خدا از حق خود صرف نظر كند و سوگندش ندهد خداوند در قيامت مقامى براى او به كمتر از مقام ابراهيم خليل راضى نشود.

زرارة بن اعين گويد: به امام باقر (ع) عرض كردم: بسا مأمورين دولت از ما ماليات مطالبه كنند و به ما گويند سوگند ياد كنيد كه چه داريد در صورتى كه ما زكاة واجب اموالمان را پرداخته ايم؟ حضرت فرمود: اى زراره هرگاه بترسيد و احساس خطر كنيد به هر كيفيت كه بخواهند براى آنها قسم بخوريد.

معمّر بن يحيى گويد: به امام باقر (ع) عرض كردم: گاهى مقاديرى كالاى مردم با خود داريم و به اين گمركها (ى دولت بنى مروان يا بنى عباس) عبور مى كنيم، مأمورين گمرك ما را قسم مى دهند كه چه داريد؟ و ما به ناچار به دروغ قسم مى خوريم.

حضرت فرمود: من دوست دارم همه اموال مسلمانان را از شر ستمگران نگه دارم و بر آن اموال قسم بخورم، مسلمان در هر مورد كه احساس خطر بر خويش بكند حق دارد تقيه كند.

امام صادق (ع) فرمود: قسمى كه از روى خشم يا اجبار يا اكراه باشد قسم نيست. از حضرت سؤال شد: چه فرق است ميان اجبار و اكراه؟ فرمود: اجبار از جانب حاكم است و اكراه از سوى همسر و پدر و مادر.

امام كاظم (ع) فرمود: سوگند جز به نام خدا نباشد. يونس بن يعقوب گويد: امام صادق(ع) بسيار مى گفت:«والله».

از حضرت رسول (ص) آمده كه هر كه مال مسلمانى را به سوگند خود تصاحب كند خداوند بهشت را بر او حرام سازد و دوزخ او را واجب كند. عرض شد هر چند مالى اندك باشد؟ فرمود: هر چند چوب مسواكى از درخت اراك باشد.

امام صادق (ع) فرمود: هرگاه كسى به دروغ بگويد: خدا مى داند كه ماجرى از اين قرار است خداوند عز و جل فرمايد: كسى جز من نجستى كه دروغ بر او ببندى؟ پيغمبر اكرم (ص) فرمود: سوگند دروغ خانه ها را ويران مى سازد.

حفص گويد: از امام صادق (ع) پرسيدم: اينكه به كسى قسم دهند كه غذا بخور و از اين قبيل قسمها چه حكمى دارد؟ فرمود: چيزى نيست وى خواسته او را احترام كند.

در مناهى رسول (ص) آمده كه آن حضرت نهى نمود از اينكه كسى به غير خدا (يا لفظ الله) سوگند ياد كند و نهى فرمود از قسم خوردن به سوره اى از سوره هاى قرآن و فرمود: كسى كه به سوره اى از قرآن قسم بخورد در حقيقت به يك يك آيات آن سوره سوگند ياد كرده است، اگر چنانچه برخلاف قسم خود عمل كند به قسمهائى بشمار آيات آن مخالفت نموده است...

حلبى از امام صادق (ع) روايت كرده كه حضرت درباره كسى كه قسم خورده بود با فلان خويش خود سخن نگويد فرمود: اين قسم چيزى نيست چنانكه قسم به طلاق زن خود يا آزاد نمودن بنده خود نيز چيزى نباشد. از اميرالمؤمنين (ع) رسيده كه فرزند را با وجود پدر، و زن را با وجود همسر قسم نباشد.

زراره گويد: از امام صادق (ع) راجع به كفاره قسم پرسيدم فرمود: آزاد ساختن بنده يا اطعام به ده مسكين...

يا لباس دادن به ده مسكين و اگر نداشت سه روز روزه بدارد كه بايستى متوالى باشد. (بحار: 92 و 99 و 104)

قِسمت

قِسمة. قَسم. اسم است تقسيم را. (و اذا حضر القسمة اولوا القربى واليتامى و المساكين فارزقوهم منه): و اگر در تقسيم تركه ميت، خويشان و يتيمان و درماندگان حضور يابند به چيزى از آن مال آنها را روزى دهيد (نساء: 8). در مخاطب به اين خطاب كه چه كسى است ميان مفسرين اختلاف است: وارثان، يعنى اگر هنگام تقسيم تركه ميت، كسانى حضور يافتند كه مستحق كمك بودند ولى خود وارث نبودند، شايسته است كه بخشى از آن مال را به آنها دهيد. خود محتضر كه چون احساس نزديك شدن مرگ خود نمود، درباره خويشان غير وارث و مستمندان