معارف و معاریف نسخه متنی

والِب

رونده در چيزى و داخل شونده در آن . (اقرب الموارد)

والِبة

كشت دوباره درامده . بچگان گاو و شتر و گوسفند .

والِج

دراينده .

والِد

پدر حقيقى ، چنان كه والدة مادر حقيقى است ، به خلاف اب و امّ كه اعمّ اند . (واخشوا يوما لا يجزى والد عن ولده). (لقمان:33)

والِدة

مادر . (ولا تضارّ والدة بولدها) . (بقرة:233)

والِدَين

پدر و مادر . (لا تعبدون الاّ الله وبالوالدين احسانا) . (بقرة:83)

واله

حيران و سرگشته و شوريده از عشق .

والِى

كاردار . حاكِم . امير . راعى . استاندار . زمامدار . (و اذا اراد الله بقوم سوءاً فلا مردّ له و ما لهم من دونه من وال). (رعد:11) مطالب ذيل كه مربوط به والى به معنى حاكم و زمامدار مى باشد ، در اينجا به اصل متن عربى خود نقل مى شود ، چه مشابه اين مطالب يا ترجمه همينها به فارسى ذيل واژه هاى زمامدارى و حكومت و امام و امامت و ديگر واژه هاى مناسب آورده شده است :اميرالمؤمنين (ع) : «... وقد علمتم انه لا ينبغى ان يكون الوالى على الفروج و الدماء و المغانم و الاحكام و امامة المسلمين البخيل ، فتكون فى اموالهم نَهمَتُهُ ، ولا الجاهل فيضلّهم بجهله ، ولا الجافى فيقطعهم بجفائه . ولا الحائف للدول (اى الجائر على اموال المسلمين) فيتخذ قوما دون قوم ، ولا المرتشى فى الحكم فيذهب بالحقوق ، ويقف بها دون المقاطِع ، ولا المُعَطِّل للسنّة فيهلِكَ الامّة» .

(نهج : خطبه 131) آن حضرت در يكى از نامه هاى خود به يكى از وُلاة :«اما بعد ، فان الوالى اذا اختلف هواه منعه ذلك كثيرا من العدل فليكن امر الناس عندك فى الحق سواء ، فانه ليس فى الجور عوض من العدل ، فاجتنب ما تنكر امثاله ، و ابتذل نفسك فيما افترض الله عليك ، راجيا ثوابه و متخوّفا عقابه .

و اعلم ان الدنيا دار بليّة لم يفرغ صاحبها فيها قطُّ ساعة الاّ كانت فرغته عليه حسرةً يوم القيامة ، و انه لن يغنيك عن الحق شىء ابدا ، ومن الحق عليك حفظ نفسك ، و الاحتساب على الرعية بجهدك ، فان الذى يصل اليك من ذلك افضل من الذى يصل بك، والسلام» . (نهج : نامه 59) و له (ع) فى خطبة : «و انّ من اسخف حالات الولاة ـ عند صالح الناس ـ ان يُظَنَّ بهم حبّ الفخر ، ويوضع امرهم على الكبر» . (نهج : خطبه 216) آن حضرت در نامه خود به والى مصر : «و ان افضل قرّة عين الولاة استقامة العدل فى البلاد و ظهور مودّة الرعية . و انه لا تظهر مودتهم الاّ بسلامة صدورهم ، ولا تصحّ نصيحتهم الاّ بحيطتهم على ولاة الأمور و قلّة استثقال دُوَلِهم ...» . (نهج : نامه 53) و فرمود : «ينبغى لمن ولى امر قوم ان يبدأ بتقويم نفسه قبل ان يشرع فى تقويم رعيته ; و الاّ كان بمنزلة من رام استقامة ظل العود قبل ان يستقيم ذلك العود .

اذا قوى الوالى فى عمله حرّكته ولايته على حسب ما هو مركوز فى طبعه من الخير و الشرّ .

ينبغى للوالى ان يعمل بخصال ثلاث : تأخير العقوبة منه فى سلطان الغضب ، والأناة فيما يرتئيه من رأى ، وتعجيل مكافأة المحسن بالاحسان ; فانّ فى تأخير العقوبة امكان العفو ، و فى تعجيل المكافأة بالاحسان