باز گردنده . «ولا يفوته ناء ولا آئب» (بحار:91/34) . نصر بن مزاحم از عمر بن سعد و او از عبدالرحمن بن جندب روايت كرده كه گفت : چون در ركاب على(ع) از صفين بازگشتيم ، حضرت بدين كلمات ما را متذكر فرمود :«آئبون عائدون لربنا حامدون ، اللهم انى اعوذبك من وعثاء السفر وكآبة المنقلب وسوء المنظر فى المال والاهل»: بازگردندگان، به وطن آمدگان، خداى خويش را ستايندگانيم، خداوندا! از سختى و مشقت و رنج سفر و از اندوه پيامد آن، و از مواجه شدن با منظره بد در مورد مال و زن و فرزند، به تو پناه مىبرم.(بحار:32/550)
آب
جسم سيّال معروف ، كه حيوان از آن آشامد و نبات بدان رويد و تازگى و ترى گيرد ، و آن يكى از عناصر چهارگانه قدما است و مىگفتند : طبع اولين آن سردى است. از نظر علم جديد ، مادهاى مركب از هيدروژن و اكسيژن ، با فرمول شيميائىO2 Hكه در شرائط عادى مايع ، و خالص آن بى بو و بى مزه و اندك آن بىرنگ است ولى بسيار آن آبى به نظر مىآيد. اين واژه كه عربى آن «ماء» است 63 بار در قرآن كريم ذكر شده ، و در اين كتاب آسمانى عنايتى شگفت بدان مبذول گشته است ، گاه آن را سرآغاز آفرينش جهان مادّه خوانده : (وهو الذى خلق السماوات والارض فى ستة ايام وكان عرشه على الماء ...): او خداوندى است كه آسمانها و زمين را ظرف مدت شش روز آفريد و در آن روزگار، سلطنتش بر آب قرار داشت (هود:7). پيش از آفرينش آسمان و زمين سلطنت پروردگار بر آب بود ، و به حديث منقول از امام صادق (ع) خداوند در آغاز خلقت ، علم و دين خويش را بر آب حمل نمود ، روزگارى كه هنوز آسمان و زمينى به وجود نيامده بود . (تفسير صافى ص 254) و گاه مبدأ نشو و مايه هر زندهاش توصيف نموده : (والله خلق كل دابّة من ماء): و خداوند، هر جنبنده را از آبى آفريد (نور:45) . (وجعلنا من الماء كلّ شىء حىّ): و هر چيز زنده را از آب قرار داديم . (انبياء:30) در موارد عديده آن را به عنوان نعمتى بزرگ كه زيست بشر بدان بستگى دارد يادآور شده : (وانزلنا من السماء ماء بقدر فاسكنّاه فى الارض وانّا على ذهاب به لقادرون * فانشأنا لكم به جنّات من نخيل واعناب ...): و ما از فرازتان آبى به اندازهاى معين فروفرستاديم و سپس آن را در زمين جاى داديم و ما از ميان بردن آن توانمنديم. آنگاه بدان آب باغهائى از خرمابنان و تاكستان پديد آورديم... (مؤمنون:18) (افرأيتم الماء الذى تشربون * أأنتم انزلتموه من المزن ام نحن المنزلون): آيا به آبى كه مىنوشيد نگريستهايد. آيا شما آن را از ابر فرود آوردهايد يا ما ؟(الواقعة:68) . (وانزل من السماء ماء فاخرج به من الثمرات رزقا لكم): و خداوند از فرازتان آبى فرو فرستاد و سپس بدان آب بر و بار درختان جهت روزى و هزينه زندگيتان برون داد (ابراهيم:32) . (او لم يروا انّا نسوّق الماء الى الارض الجرز فنخرج به زرعا تأكل منه انعامهم وانفسهم افلا يبصرون): مگر مردمان نديدهاند كه ما آب را به سوى زمين بى آب (يا بى گياه) مىرانيم و سپس كِشتى از آن مىرويانيم كه حيواناتشان و خودشان از آن بخورند، آيا به ديده بصيرت در آن نمىنگرند ؟(سجده:27) . و در جاى ديگر آن را وسيله نظافت و طهارت خاطر نشان ساخته : (وينزّل عليكم من السماء ماء ليطهّركم به): و خداوند آبى از فرازتان فرو مىفرستد كه شما را بدان پاكيزه سازد . (انفال:11) از امام باقر (ع) روايت شده كه : آب نخستين آفريده خداوند (در جهان مادّه) است ، و ديگر آفريدهها را از آن آفريده است . (بحار:57/66) در حديث آمده كه آب سرور نوشابهها است در دنيا و آخرت ، و از زياد نوشيدن آب و همچنين لاجرعه نوشيدن آن و نوشيدن از جاى شكسته ظرف و كنار دسته آن در حديث مذمت شده . و در طبالرضا آمده كه هر كه بخواهد معدهاش او را آزار ندهد ميان غذا آب ننوشد كه چنين كارى موجب رطوبت مزاج و ضعف معده شده و رگها نتوانند مواد اصلى غذا را به خود جذب نمايند . و نيز آمده كه اگر مردم آب را كم مىنوشيدند بدنهاشان استوار مىبود . و نيز در حديث است كه نوشيدن آب پس از غذاى چرب بيمارى را تحريك مىكند ، و پيغمبر (ص) هرگاه غذاى چربى مىخورد كمتر آب مىنوشيد و مىفرمود : تا غذايم بهتر هضم شود . و مستحب است كه آب به نحو مكيدن نوشيده شود و در شب نشسته و در روز ايستاده آشاميده شود . و نيز آمده كه آب سرد (كه بدان شستشو شود) بيمارى را از بين مىبرد . و اين كه آب جوشيده هر چيزى را سودمند است و زيانى ندارد . و نقل است كه اگر آب را هفت بار بجوشانى و سپس