معارف و معاریف نسخه متنی

رساند و سپس از من حِليّت مى طلبد و خود مى داند كه من جز اينكه بگويم تو بِحِلّى چيزى نخواهم گفت ولى خداوند در قيامت از آنها بازخواست خواهد نمود. (بحار:50/105) امام باقر (ع) فرمود: خداوند به محمد(ص) فرمود: «من ترا برگزيدم و على(ع) را (پس از تو) انتخاب نمودم و نسل پاكى را از شما دو نفر قرار دادم و خمس (يك پنجم اموال مسلمين با شرائط خاصّ) را براى آنها مقرر داشتم».

ابوبصير گويد: به امام باقر (ع) عرض كردم: كمترين چيزى كه بنده را بدوزخ مى برد چيست؟ فرمود: «كسى كه يكدرهم از مال يتيم بخورد و يتيم مائيم (كه حقّمان پايمال شده)».

ابو حمزه ثمالى گويد: آيه خمس را بر امام باقر (ع) خواندم. فرمود: «آنچه كه از آن خدا است مربوط به پيغمبر است و آنچه كه از آن پيغمبر ميباشد از آن ما است». سپس فرمود: «بخدا سوگند كه خداوند بر مسلمانان آسان گرفته، كه تمامى اموال را خود به آنها روزى كرده و يك پنجمش را به خود اختصاص داده و چهار ديگر را حلال مردم كرده است». سپس فرمود: «مسئله خمس درباره ما امرى سخت و سنگينى است و تحمّل آنرا ندارد جز كسى كه دلش به ايمان آزموده شده باشد».

امام صادق (ع) فرمود: بدترين وضع مردم در روز قيامت هنگاميست كه صاحب خمس بپا خيزد و بگويد: پروردگارا خمس من چه شد؟ ولى شيعه ما از اين امر آزادند.

امام هادى (ع) فرمود: خمس پس از آنيست كه همه مخارج درآمد املاك و درآمد كسب را اعمّ از مخارج ماليّات و عوارض دولتى و مخارج خانواده جدا نموده و حساب كرده باشى.

ابوبصير گويد: علياء اسدى در حكومت بنى اميّه والى بحرين بود، در آنجا مبلغ هفتصد هزار دينار و مقدارى حيوان و برده بدست آورد و همه اينها را بخدمت امام صادق (ع) بمدينه آورد و عرض كرد: من اينها را بنام بنى اميّه بدست آورده ام ولى ميدانم كه آنها حقّى در اين مال ندارند و همه اش از آن شما است. حضرت فرمود: اينها را بياور. وى همه آنها را حاضر كرد و تقديم حضرت نمود. فرمود: ما اين را از تو قبول كرديم و همه را به خودت بخشيديم و حلالت كرديم و بهشت را برايت ضامن شديم.

امام صادق (ع) فرمود: چون خداوندى كه جز او خدائى نيست صدقه را براى ما حرام كرد خمس را براى ما فرستاد، و صدقه بر ما حرام و خمس براى ما واجب و هديه براى ما حلال است. (بحار:96/ 187 ـ 202) محمد بن يزيد طبرى آورده كه يكى از بازرگانان فارس كه خود از ارادتمندان بحضرت رضا (ع) بود، طىّ نامه اى از آن حضرت درخواست نموده بود كه وى را از پرداخت خمس معاف دارد، حضرت در پاسخ به وى چنين مرقوم فرمود: «بسم الله الرحمن الرحيم (ان الله واسع كريم) ضمن على العمل الثواب، و على الخلاف العقاب...» كه ترجمه آن بفارسى اين است: خداوند بزرگ در ازاء طاعت بندگان، پاداش را، و در قبال عصيان، كيفر را تعهد نموده، هيچ مال جز به راهى كه از جانب خداوند مقرر شده حلال نگردد، همانا خمس، مالى است كه (بدين منظور از سوى حضرت پروردگار تشريع شده تا) ما (بنى هاشم) را در پرداخت بدهيها و هزينه خانواده و خدمتگزاران، و نيز در جهت حفظ آبرو و باز خريد آن از دست و زبان دشمنان خطرناكمان يارى دهد، پس آن را از ما دريغ مداريد و تا ميتوانيد خويشتن را از دعاى ما محروم مسازيد، كه پرداخت آن كليد روزى شما و موجب ريختن گناهان و ذخيره روز مباداى شما خواهد بود، و مسلمان كسى است كه در مورد تعهداتى كه با خداى خويش دارد پابرجا بوده باشد، نه اينكه به زبان تسليم بوده و به دل متخلف و عاصى باشد، و السلام.

(استبصار:2/59)

خَمسَة

پنج. اگر معدود مذكر باشد و اگر مؤنث بود خمس. (يمددكم ربكم بخمسة آلاف من الملائكة مسومين) (آل عمران:125) . (ما يكون من نجوى ثلاثة الا هو رابعهم و لا خمسة الا هو سادسهم)(مجادله:7) رسول الله (ص): «خمسة لا تطفىء نيرانهم و لا تموت ابدانهم: رجل اشرك، و رجل عقّ والديه، و رجل سعى باخيه الى السلطان، فقتله، و رجل قتل نفسا بغير نفس، و رجل اذنب و حمل ذنبه على الله» . (بحار:5/60) «الشفعاء خمسة: القرآن و الرحم و الامانة و نبيكم و اهل بيت نبيكم». (بحار:8/43) ابو جعفر (ع): «اولو العزم من الرسل خمسة: نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و محمد (ص)». (بحار: 11 / 33)

خمسه طيبة