497 ـ خويشتن را نجات ده - عرفان اسلامی جلد 13

497 ـ خويشتن را نجات ده

يكى از بزرگان به يكى از اصحاب فتوا گفت : چنان مى‏بينم كه به مردم فتوا مى‏دهى ، آن گاه كه شخصى نزد تو مى‏آيد و درباره مسئله‏اى از تو سؤال مى‏كند ، اهتمام و كوشش تو نبايد در اين جهت محدود و مصروف گردد كه او را صرفاً از آن حالتى كه دچار آن است رهايى بخشى ، بلكه بايد سعى و همت تو در آن جهت صرف گردد كه خويشتن را نيز از آنچه راجع به آن سؤال شده نجات دهى ![510]

498 ـ لرزه بر اندام

عطاء بن سائب تابعى گفته است : من گروهى از بزرگان دين را چنين يافته بودم كه اگر از آن‏ها راجع به موضوعى سؤال مى‏كردند اندامشان به لرزه مى‏افتاد[511] .

499 ـ دروغ بستن بر خدا

از عبداللّه بن مسعود است كه مى‏گفت : ممكن است كسى بگويد خداوند چنين دستور داده است ولى خدا به او بگويد : دروغ مى‏گويى ![512]

500 ـ مرا سالم نگاه دار

از يحيى بن سعيد نقل شده است كه مى‏گفت : سعيد بن مسيب هرگز فتوايى صادر نمى‏كرد مگر آن كه مى‏گفت : بار خدايا ! مرا سالم نگهدار و حفظ كن ، ديگران را نيز از لغزش و نادرستى رأيم و نظرم حفظ بفرما[513] .

501 ـ نمى‏دانم

از مالك بن انس درباره چهل و هشت مسئله سؤال شد در پاسخ آن‏ها گفته بود :

جواب سى و دو مسئله را نمى‏دانم .

و در روايت ديگرى آمده است كه :

از او راجع به پنجاه مسئله و موضوع پرسش شد ولى درباره هيچ يك از آن‏ها پاسخ نگفت و چنين اظهار كرد : هر كه مى‏خواهد درباره مسئله‏اى پاسخ ايراد كند شايسته است پيش از ايراد جواب ، خويشتن را بر بهشت و دوزخ عرضه كرده و كيفيت رهايى خود را از دوزخ در نظر بگيرد و سپس به آن مسئله پاسخ گويد .

روزى از مالك بن انس درباره مسئله‏اى سؤال كردند ؛ او در پاسخ گفت :

نمى‏دانم . به وى گفتند : مسئله ساده و آسانى است ، چرا پاسخ نمى‏دهى ؟ انس خشمگين شد و گفت : در محدوده و حوزه علم و دانش هيچ مسئله ساده و آسانى وجود ندارد ، مگر گفتار خداوند به گوش تو نرسيده كه فرمود :

إِنَّا سَنُلْقِى عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقِيلاً .

به يقين ما به زودى گفتارى سنگين [ چون آيات قرآن ] به تو القا خواهيم كرد .

بنابراين علم و دانش و دين اصولاً سنگين و تمام قسمت آن مشكل و دشوار مى‏باشد[514] .

502 ـ اگر زبانم را از بيخ و بن بر كنند . . .

از قاسم بن محمد بن ابى‏بكر ـ كه يكى از فقهاى مدينه بوده ـ درباره مطلبى سؤال كردند ، وى گفت :

جواب صحيح اين مسئله را نمى‏دانم ، سائل گفت : من بدين منظور به سوى تو شتافتم كه غير از تو شخص ديگرى را به شايستگى نمى‏شناسم .

قاسم گفت : به طول لحيه و بلندى محاسن و كثرت مردم در پيرامون من منگر . به خداوند متعال قسم ! كه من پاسخ پرسش تو را نمى‏دانم .