55 ـ سخا چيست ؟ - عرفان اسلامی جلد 13

ذونواس كه پافشارى مؤمنان را به اين دين ملاحظه كرد ، دستور داد خندقى حفر كنند و آتشى سهمگين برافروزند ، از پيرمرد زمين‏گير وپيره‏زن قد خميده ، از جوان رشيد و طفل شيرخوار از خرد و كلان ، چشم نپوشيد و همه را در كام آتش افكند و آنان نيز از حقّ دست برنداشته ، كشته شدن را بر ننگ دنيا ترجيح دادند و جان خود را نثار معشوق حقيقى كردند .

و به فرموده امام صادق عليه‏السلام از آنان شدند كه ايثار محبوب بر ماسوا كردند : وَدَليلُ الحُبّ إيثارُ الْمَحْبُوبِ عَلى ما سِواهُ[59] .

55 ـ سخا چيست ؟

زنى عارفه و آگاه ، از جماعتى پرسيد : به نظر شما سخا چيست ؟ گفتند : بخشيدن مال .

گفت : اين كار اهل دنياست ، سخاى خواص كدام است ؟ گفتند : بذل طاقت در طاعت ، گفت : به اميد ثواب ، گفتند : آرى ، گفت : اين معامله يك برده است با وجود آيه :

مَن جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا .

هر كس كار نيك بياورد ، پاداشش ده برابر آن است .

سخا كجاست ؟

گفتند : عقيده تو چيست ؟ گفت : به نظر من سخا يعنى معامله با خدا نه براى بهشت نه جهنم ، نه براى ثواب نه خوف از عقاب[60] .

56 ـ ترجيح خدا بر همه چيز

در تفسير «روح البيان» آمده است :

در زمان‏هاى دور ستمگرى قصر با شكوهى بنا كرد ، آن‏گاه از باب تكبّر و غرور فرمان داد كسى به آن قصر نزديك نشود و گفت : مجازات تخلّف از اين فرمان قتل است .

او تصوّر مى‏كرد ، جز آشنايان ، هر كس به آن قصر نزديك شود ، قصد سويى دارد ، از اين رو آن فرمان ظالمانه را صادر كرده بود .

يكى از مردان الهى با زحمت زياد به او راه يافت و او را نصيحت كرده از عقوبت آن همه ظلم ترساند ، ولى نصايح آن سالك راه در او اثرى نكرد ، آن مرد از آن شهر كه در آن ، آن همه ظلم مى‏ديد و توان جلوگيرى از آن را نداشت هجرت كرد و در منطقه‏اى خارج از آن محدوده از نى و چوب اتاقى براى عبادت و خدمت بنا كرد .

روزى آن ستمگر با يارانش در قصر بود ، فرشته مرگ به صورت جوانى در برابر ديدگان آنان ظاهر شد و دور قصر مى‏گشت و به آنان چشم مى‏دوخت ، بعضى از نزديكان گفتند : ما جوانى را در حال گردش به دور كاخ مى‏بينيم ، ستمگر جلوى پنجره آمد و او را ديد گفت :

اين راهگذر ديوانه و حتماً غريب است ، يكى برود و او را از زندگى راحت كند .

يك نفر از آنان براى اجراى فرمانِ شاه حركت كرد ، به محض حمله ، قبض روح شد و مُرد . به آن ستمگر گفتند : نديم كشته شد ، سخت برافروخته شد ، فرمان داد يكى برود و او را بكشد ، دوّمى هم قبض روح شد .

ستمگر سخت عصبانى شد و خودش رفت ، فرياد زد : كيستى كه علاوه بر نزديك شدن به قصر من دو نفر از ياران ما را كشتى ؟ گفت : مگر مرا نمى‏شناسى ، گفت : نه ، گفت : من فرشته مرگم .