شهادت در صفين
موضوع كشته شدن خزيمه در جنگ صفين از طرق مختلف نقل شده است كه به مواردى از آن مى پردازيم:
ذهبى مى نويسد: خزيمة بن ثابت از ياران پيامبر و از جنگ جويان غزوه بدر و اُحد و از بزرگان سپاه على عليه السلام در صفين بود و در همان جنگ به شهادت رسيد. [ سير اعلام النبلاء، ج 2، ص 112. ]
ابن ابى الحديد و ديگران از محمّد بن عمارة بن خزيمة "نوه خزيمه" نقل مى كنند: خزيمه همواره مى گفت: خودم از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: تقتل عماراً الفئةُ الباغية؛ عمار را گروه ستمگر خواهد كشت. وقتى خبر شهادت عمار در جنگ صفين منتشر شد، جدم خزيمه برخاست و شمشيرش را به آرامى از غلاف بيرون كشيد و روانه ميدان نبرد شد و آن قدر به پيكار ادامه داد تا اين كه خود وى نيز چون عمار ياسر به دست سپاهيان معاويه به شهادت رسيد. [ شرح ابن ابى الحديد، ج 10، ص 109؛ اسد الغابه، ج 2، ص 114؛ الاصابه، ج 2، ص 280؛ معرفة الصحابه، ج 2، ص 175. ]
سخنان اندوهبار امام در فراق خزيمه
شهادت خزيمه در صفين و فراق او هيچ گاه از خاطر حضرت على عليه السلام نمى رفت، امام عليه السلام در فراق او مى سوخت و اشك و اندوه مى ريخت. نوف بكالى مى گويد: موقعى كه امام عليه السلام پس از پايان جنگ صفين به كوفه آمد روزى روى سنگ هايى كه جعدة بن هبيره برايش نصب كرده بود، ايستاد و خطبه اى براى مردم كوفه ايراد نمود، مرحوم سيد رضى آن خطبه را در نهج البلاغه آورده كه حضرت عليه السلام در ابتدا به سپاس و حمد پروردگار و تنزيه بارى تعالى پرداخته و به دنبال آن مردم را به تقوا و پرهيزكارى سفارش نموده و سپس درباره شخصيت والا مقام حضرت مهدى "عج" مطالبى را بيان نموده و سرانجام در غم از دست دادن ياران باوفا و همراهان فداكارش چون عمار، ابن التهيان، خزيمه ذو الشهادتين و... اظهار تأسف و تأثر نموده و با دلى اندوهگين و چشمانى گريان فرمود:
أينَ إخواني الذينَ ركِبُوا الطَّريقَ و مَضوا عَلى الحقِّ، أينَ عمارُ؟ أين ابنُ التيهان؟، أينَ ذُو الشهادتين؟ و أينَ نُظرائُهم مِن إخوانِهم الذينَ تَعاقَدُوا على المَنِيّة و أُبردَ بِرؤوسهم إلى الفجرة؛
كجايند برادران من؟ همان هايى كه سواره به راه مى افتادند، و در راه حق قدم برمى داشتند، كجاست عمار؟ كجاست ابن التيهان؟ كجاست ذوالشهادتين؟ و كجايند آنان از برادرانشان كه پيمان بر جانبازى بستند و سرهاى آنان براى ستمگران فرستاده شد؟
سپس امام عليه السلام دست به محاسن شريف زد و مدتى بس طولانى گريست، بعد حقايقى در عظمت و شخصيت اين عزيزان فرمود و در فراقشان سوخت و اشك ماتم ريخت. [ ر. ك: نهج البلاغه، خطبه 182. ]
با توجه به مطالب گفته شده كه مبتنى بر سندهاى معتبر تاريخى است، هيچ ترديدى نمى ماند كه ذوالشهادتين از اصحاب باوفاى امير مؤمنان بوده و در جنگ صفين در ركاب آن حضرت به شهادت رسيده است.