ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

براى اينكه آن زمانى كه اين سوره كه ابتدايى‏ترين سوره‏هاى قرآن است در مكه نازل مى‏شد، عايشه همسر رسول خدا (ص) نشده بود، ازدواج آن جناب با وى بعد از هجرت در مدينه واقع شد.

و از كتاب جوامع الجامع نقل شده كه گفته است: در روايتى آمده كه رسول خدا (ص) داخل خانه خديجه شد، در حالى كه از شدت كوفتگى و فزع و ترس نمى‏توانست روى پاى خود بايستد، و فرمود: مرا بپيچيد، چيزى نگذشت كه جبرئيل ندايش در داد كه:" يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ" «1».

و در الدر المنثور است كه عبد بن حميد و ابن جرير و ابن ابى حاتم از سعيد بن جبير روايت كرده‏اند كه گفت: وقتى آيه" يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا" نازل شد، رسول خدا (ص) مدت ده سال شب‏ها را به قيام و عبادت گذرانيد، طايفه‏اى از اصحابش نيز او را متابعت مى‏كردند، خداى تعالى بعد از ده سال آيه" إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ ... وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ" را نازل كرد، و بعد از ده سال تخفيفى به كار آنان داد «2».

مؤلف: روايت شده «3» كه آيه تخفيف بعد از يك سال، و در بعضى «4» روايات بعد از هشت ماه نازل شد، و قيام در شب براى غير رسول خدا (ص) واجب نبوده، هم چنان كه جمله" إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ" نيز به بيانى كه گذشت به اين معنا اشاره دارد، و مؤيد آن خود روايت است كه مى‏گويد: طايفه‏اى از اصحاب چنين كردند (نه همه).

و در تهذيب به سند خود از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روايت كرده كه گفت: من از آن جناب از اين كلام خدا پرسيدم كه مى‏فرمايد:" قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا". فرمود:

خداى تعالى به آن جناب دستور داد كه در هر شب نماز شب بخواند، مگر آنكه استثنائا شبى نتواند «5».

مؤلف: اين روايت به يكى از وجوهى كه مفسرين در آيه ذكر كردند اشاره مى‏كند.

و در مجمع البيان است كه: بعضى گفته‏اند كلمه" نصفه" بدل است از كلمه" قليل"، در نتيجه بيانى مى‏شود براى استثناء و مؤيد اين قول روايتى است كه در آن امام صادق (ع) فرموده: قليل عبارت است از نصف، و جمله" أَوِ انْقُصْ مِنْهُ" و جمله‏

(1) جوامع الجامع، ص 495.

(2) الدر المنثور، ج 6، ص 276.

(3 و 4) تفسير قرطبى، ج 19، ص 37.

(5) تهذيب الاحكام، ج 2، ص 335.