مراد از نوزده نفر موكلان بر جهنم و اينكه فرمود:" وَ ما جَعَلْنا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً ..." - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

بعضى «1» هم گفته‏اند: معناى جمله" لا تبقى" اين است كه سقر چيزى را كه در آن بيفتد باقى نمى‏گذارد، مگر آنكه هلاكش مى‏كند وقتى هلاك شد به حالت هلاكت هم رهايش نمى‏كند، بلكه دوباره زنده‏اش مى‏كند تا باز شكنجه شود.

بعضى «2» ديگر گفته‏اند: معناى" لا تبقى" اين است كه براى آنان گوشتى باقى نمى‏گذارد و" وَ لا تَذَرُ" يعنى و استخوانى باقى نمى‏گذارد. و بعضى ديگر معانى ديگرى ذكر كرده‏اند.

" لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِ" كلمه" لواحة" از مصدر تلويح است كه به معناى دگرگون كردن رنگ چيزى به سياهى است. و بعضى گفته‏اند به سرخى. و كلمه" بشر" جمع بشره است، كه به معناى ظاهر پوست بدن است. مى‏فرمايد: يكى ديگر از خصوصيات سقر اين است كه رنگ بشره بدنها را دگرگون مى‏سازد.

مراد از نوزده نفر موكلان بر جهنم و اينكه فرمود:" وَ ما جَعَلْنا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً ..."

" عَلَيْها تِسْعَةَ عَشَرَ" يعنى بر آن- سقر- نوزده نفر موكلند، كه عهده‏دار عذاب دادن به مجرمينند. و هر چند مطلب را مبهم گذاشته و نفرموده كه از فرشتگانند و يا غير فرشته‏اند، ليكن از آيات قيامت و مخصوصا تصريح آيات بعدى استفاده مى‏شود كه از ملائكه‏اند.

بعضى «3» از مفسرين گفته‏اند: ظاهر اين عبارت آن است كه مميز (در اصطلاح نحو معدود هر عددى را مميز مى‏نامند) عدد" تسعة عشر" كلمه" ملكا" باشد، آن گاه گفته: دليل اين معنا همين است كه عرب‏هاى فصيح از اين عبارت چنين فهميده‏اند، چون از ابن عباس روايت شده كه گفت: وقتى جمله" عَلَيْها تِسْعَةَ عَشَرَ" نازل شد ابو جهل به قريش گفت مادرانتان به عزايتان بنشينند، مى‏شنوم پسر ابى كبشه (رسول اللَّه ص) به شما خبر داده كه خازنان آتش نوزده نفرند و شما كه جمعيت انبوهى هستيد آيا عاجزيد از اينكه هر ده نفرتان بر سر يكى از آن مردان موكل بر آتش بتازيد، در آن جمع، ابو اسد بن اسيد بن كلده جمحى كه مردى سخت دلاور بود گفت: من يك تنه حريف هفده نفر آنان هستم، شما همگى كار دو نفر ديگر را بسازيد.

(1) روح المعانى، ج 29، ص 125.

(2) مجمع البيان، ج 10، ص 388.

(3) روح المعانى، ج 29، ص 126.