بيان آيات (مضامين سوره مباركه معارج و مكى يا مدنى بودن آنها) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

ولى ما نزديكش مى‏بينيم (7).

روزى است كه آسمان چون مس ذوب شده مى‏شود (8).

و كوه‏ها چون پشم حلاجى شده مى‏گردند (9).

و هيچ حامى و دوستى سراغ دوستش را نمى‏گيرد (10).

با اينكه دوستان را به دوستان نشان مى‏دهند، مجرم آرزو مى‏كند اى كاش مى‏شد فرزندان را در برابر عذاب آن روز فدا كرد (11).

و دوستان و برادر را (12).

و خويشاوندانى كه او را از خود مى‏دانستند (13).

و بلكه همه مردم روى زمين را تا خودش از عذاب نجات پيدا كند (14).

اما هيهات چه آرزوى خامى كه آتش دوزخ شعله‏ور است (15).

و در هم شكننده اعضاى بدن است (16).

او هر روگردان از حق و مستكبرى را به سوى خود مى‏خواند (17).

و همه آنهايى را كه اموال را جمع و ذخيره كردند در خود جاى مى‏دهد (18).

بيان آيات (مضامين سوره مباركه معارج و مكى يا مدنى بودن آنها)

آنچه سياق اين سوره دست مى‏دهد اين است كه مى‏خواهد روز قيامت را توصيف كند به آن عذابهايى كه در آن براى كفار آماده شده، از همان آغاز، سخن از عذاب دارد. و سؤال سائلى را حكايت مى‏كند كه از عذاب الهى كفار پرسيده، و اشاره مى‏كند به اينكه اين عذاب آمدنى است، و هيچ مانعى نمى‏تواند از آمدنش جلوگير شود، و نيز عذابى است نزديك، نه دور كه كفار مى‏پندارند، آن گاه به صفات آن روز و عذابى كه براى آنان تهيه شده پرداخته، مؤمنين را كه به انجام وظائف اعتقادى و عملى خود مى‏پردازند استثنا مى‏كند.

و اين سياق شبيه به سياق سوره‏هاى مكى است، چيزى كه هست از برخى از مفسرين حكايت شده كه گفته‏اند: آيه" وَ الَّذِينَ فِي أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ" در مدينه نازل شده، و اعتبار عقلى هم اين نظريه را تاييد مى‏كند، براى اينكه ظاهر عبارت" حَقٌّ مَعْلُومٌ" زكات است كه در مدينه و بعد از هجرت تشريع شد، و اگر ما اين آيه را مدنى بدانيم، ناگزير مى‏شويم كه آيات بعدى آن را هم كه تحت استثنا قرار دارند و چهارده آيه‏اند، كه از جمله" إِلَّا الْمُصَلِّينَ" شروع و به جمله" فِي جَنَّاتٍ مُكْرَمُونَ" ختم مى‏شوند، مدنى بدانيم، براى اينكه همه سياقى متحد دارند،