چند قول در معناى دو آيه:" إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبْحاً طَوِيلًا" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

كه نه مى‏توانند مثلش را بياورند و نه مى‏توانند قبولش كنند، و هم اينكه مشتمل بر تهديد عليه ايشان است.

يكى «1» ديگر اينكه: سنگينى قرآن كنايه است از بقاى آن در طول روزگار، چون يكى از خصوصيات هر چيز سنگين، اين است كه در جاى خود ثابت بماند.

و بعضى ديگر وجوهى ديگر گفته‏اند كه هر چند هر كدام در جاى خود صحيح و بى‏عيب است، و ليكن وجهى كه ما آورديم چيزى است كه از ظاهر آيه به ذهن مى‏آيد.

چند قول در معناى دو آيه:" إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبْحاً طَوِيلًا"

" إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبْحاً طَوِيلًا" آيه اولى در اين مقام است كه بيان كند چرا شب را براى اين نماز اختيار كرديم، و آيه دوم در مقام اين است كه بيان كند چرا روز را انتخاب نكرديم هم چنان كه آيه قبلى كه مى‏فرمود:" إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا" در مقام بيان اين بود كه اصلا چرا نماز شب تشريع شد.

در آيه مورد بحث در كلمه" ناشئة" دو احتمال هست: يكى اينكه مانند كلمه" عافيت" و" عاقبت" مصدر، و به معناى نشئه و حدوث و تكون باشد. و دوم اينكه اسم فاعل از ماده نشئه باشد، كه به موصوف خود اضافه شده، هر كدام كه باشد مراد از آن، شب است، و اگر حادثه را بر شب اطلاق كرده، نظير اطلاق آن بر اجزاى خلقت است.

و چه بسا بعضى «2» گفته‏اند: منظور از حادثه شب همان نماز شب است. و معناى" وطء زمين" قدم نهادن بر آنست و اينكه فرمود" حادثه شب شديدترين قدم نهادن است" كنايه است از اينكه اين عمل از هر عمل ديگر در صفاى نفس، انسان را ثابت‏قدم‏تر مى‏سازد، و بهتر از هر چيز نفس آدمى را از اينكه به وسيله شواغل روز، دچار كدورت شود حفظ مى‏كند.

بعضى «3» گفته‏اند: منظور از" وطء" مطابقت قلب با زبان است. آن گاه گفته خود را تاييد كرده به اينكه: بعضى‏ها كلمه را" وطء" به كسره واو خوانده‏اند.

و مراد از اينكه فرمود" حادثه شب اقوم قيلا است" اين است كه نماز شب استوارترين و صائب‏ترين سخن است، براى اينكه در نماز شب حضور قلب بيشتر و توجه به كلام دقيق‏تر است.

و معناى آيه اين است كه حادثه شب و يا نماز در دل شب ثابت‏قدم‏تر است- و يا در

(1) روح المعانى، ج 29، ص 104.

(2) تفسير كشاف، ج 4، ص 638.

(3) مجمع البيان، ج 10، ص 378.