معناى" تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ وَ تَبَّ" و وجه اينكه در اين نفرين از ابو لهب به كنيه ياد شده است‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

و راغب آن را به دوام خسران معنا كرده «1». بعضى «2» هم گفته‏اند به معناى خيبت و نوميدى است. بعضى «3» ديگر آن را به معناى تهى دستى از همه خيرها دانسته‏اند. ولى- به طورى كه ديگران هم «4» گفته‏اند- همه اين معانى نزديك به همند، و بنا بر اين كلمه" يد" در آيه نيز به معناى لغويش نيست، بلكه كنايه است از قدرت آدمى، چون دست در انسان عضوى است كه مقاصدش به وسيله آن انجام مى‏شود، و بيشتر كارهاى آدمى را به دست او نسبت مى‏دهند، و تباب و خاسر شدن دست به معناى بى‏نتيجه شدن اعمال آدمى، و بلكه نتيجه معكوس دادن آن است، و يا به عبارت ديگر به معناى باطل شدن اعمال او و به نتيجه نرسيدن آن است، به طورى كه زحماتش هدر رود و مورد استفاده‏اش قرار نگيرد، اين معناى تباب دست انسان بود.

و معناى تباب خود آدمى، خسران او در نفس و حاق ذاتش است، به طورى كه از سعادت دائميش محروم شود، و اين همان هلاكت دائمى او است.

معناى" تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ وَ تَبَّ" و وجه اينكه در اين نفرين از ابو لهب به كنيه ياد شده است‏

پس اينكه فرمود:" تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ وَ تَبَّ"، معنايش در حقيقت" تب ابو لهب" است، و اين نفرينى به او به هلاكت خودش و بطلان و بى‏اثر گشتن توطئه‏هايى است كه به منظور خاموش كردن نور نبوت مى‏كرد، و يا قضايى است از خداى تعالى به اين هلاكت و بطلان توطئه‏ها.

و اين ابو لهب كه مورد نفرين و يا قضاى حق تعالى قرار گرفته، فرزند عبد المطلب و عموى رسول خدا (ص) است، كه سخت با رسول خدا (ص) دشمنى مى‏كرد و در تكذيب گفته‏ها و دعوت او و نبوتش و در آزار و اذيتش اصرار مى‏ورزيد، و در اين راه از هيچ گفته و عملى فروگذار نمى‏كرد، و او همان كسى بود كه وقتى رسول خدا (ص) او و ساير عشيره اقربين خود را براى اولين بار دعوت كرد، با كمال بى‏شرمى در پاسخش گفت" تبا لك- خسران و هلاكت بر تو باد" و اين سوره نازل شد و گفتار او را به خودش رد كرد كه خسران و هلاكت بر او باد.

بعضى «5» ها گفته‏اند: نام او همين ابو لهب بوده، هر چند كه به شكل كنيه است.

بعضى «6» ديگر گفته‏اند كلمه" ابو لهب" كنيه او بوده و نامش عبد العزى بوده. بعضى ديگر گفته‏اند عبد مناف بوده. و از همه اقوالى كه در پاسخ اين سؤال (چرا اسم او را نياورد) گفته‏

(1) مفردات راغب، ماده" تب".

(2 و 3 و 4) روح المعانى، ج 30، ص 260.

(5 و 6) مجمع البيان، ج 10، ص 556.