مفاد استفهام توبيخى" يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ" و آنچه وصف" كريم" افاده مىكند
پس اينكه فرمود:" يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ" استفهامى است توبيخى كه انسان را به صورت سؤال در برابر كفرانى مخصوص يعنى بدون عذر و بهانه مذمت مىكند، و آن كفران مخصوص، كفران نعمتهاى ربى است كريم.انسان در برابر اين سؤال جوابى ندارد، و نمىتواند بگويد: پروردگارا! كرم تو مرا مغرور كرد، چون پروردگارش قبلا به زبان انبيايش به او پيام داده بود كه:" لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَ لَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ" «1»، و نيز فرموده بود:" فَأَمَّا مَنْ طَغى وَ آثَرَ الْحَياةَ الدُّنْيا فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوى" «2»، و از اين قبيل پيامهاى ديگر كه تصريح مىكند به اينكه معاندين مفرى از عذاب ندارند، و كرم خدا در قيامت شامل آنان نمىشود، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:" وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ" «3».(1) اگر شكر بگزاريد نعمتتان را زياد مىكنم، و اگر كفران بورزيد عذابم سخت است. سوره ابراهيم، آيه 7.(2) اما آن كس كه طغيان كند و حيات دنيا را بر زندگى آخرت ترجيح دهد، محققا تنها دوزخ جاى او است. سوره نازعات، آيه 39.(3) و رحمت من همه چيز را فرا گرفته، و به زودى همهاش را به كسانى اختصاص مىدهم كه تقوى داشته باشند. سوره اعراف، آيه 156.