چند وجه در معناى" فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكالَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولى"
" فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكالَ الْآخِرَةِ وَ الْأُولى" كلمه" اخذ" كنايه است از تعذيب، هم چنان كه كلمه" نكال" هم به معناى تعذيبى است كه هر كس آن را ببيند، و يا بشنود از ارتكاب مثل آن خوددارى مىكند، و عذاب آخرت از اين جهت نكال خوانده شده كه يكى از آثارش اين است كه هر كس آن را بشنود از هر عملى كه وى را بدان گرفتار سازد خوددارى مىكند، هم چنان كه عذاب استيصال و انقراض در دنيا هم به همين جهت نكال خوانده مىشود.و معناى آيه اين است كه: خدا فرعون را بگرفت، يعنى به عذاب دنيا و آخرت بگرفت، در دنيا او و لشكرش را غرق كرد، و در آخرت بعد از مردن به آتش دوزخ گرفتارش ساخت، پس مراد از" اولى و آخرة" دنيا و آخرت است.ولى بعضى «5» گفتهاند: مراد از آخرت و اولى دو گفتارى است كه فرعون گفته بود، كلمه اولش اين بود كه گفته بود:" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي"، و كلمه آخرش اين بود كه گفته بود:" أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى"، و خدا او را به خاطر اين دو كلمه اخذ و عذاب كرد، ليكن اين معنا خالى از بعد نيست.(1) روح المعانى، ج 30، ص 30.(2) فرعون در قوم خود ندا داد كه اى قوم! آيا ملك مصر از آن من نيست ... سوره زخرف، آيه 51.(3) هان اى درباريان! من براى شما معبودى بغير خود سراغ ندارم. سوره قصص، آيه 38.(4) اگر غير از من معبودى بگيرى تو را از زندانيان خواهم كرد. سوره شعراء، آيه 29.(5) روح المعانى، ج 30، ص 30.