منظور از كسانى كه در قيامت" لا يَتَكَلَّمُونَ" و مراد از استثناء:" إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ ..."
و جمله" لا يَتَكَلَّمُونَ" بيانى است براى جمله" لا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطاباً" و ضمير فاعل در آن به همه اهل محشر بر مىگردد، چه روح، چه ملائكه، چه انس، و چه جن، و سياق بر اين معنا شاهد است.ولى بعضى «10» گفتهاند: ضمير به روح و ملائكه بر مىگردد. بعضى «11» ديگر گفتهاند: به(1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 30، ص 20.(4) روح المعانى، ج 30، ص 20.(5) دميدم در او از روحم. سوره حجر، آيه 29.(6) روح الامين به او نازل شد. سوره شعراء، آيه 193.(7) بگو روح القدس آن را نازل كرده. سوره نحل، آيه 102.(8) پس فرستاديم به سوى او روح خود را. سوره مريم، آيه 17.(9) و اين چنين ما به سويت وحى كرديم روحى از امر خود را. سوره شورى، آيه 52.(10) روح المعانى، ج 30، ص 20.(11) روح المعانى، ج 30، ص 21.