بحث روايتى: چند روايت مربوط به نزول سوره نصر
در مجمع البيان از مقاتل روايت كرده كه گفت: وقتى اين سوره نازل شد، رسول خدا (ص) آن را بر اصحابش قرائت كرد، اصحاب همه خوشحال گشته به يكديگر مژده مىدادند، ولى وقتى عباس آن را شنيد گريه كرد، رسول خدا (ص) پرسيد: چرا مىگريى عمو؟ عرضه داشت: من خيال مىكنم اين سوره خبر مرگ تو را به تو مىدهد، يا رسول اللَّه. حضرت فرمود: بله اين سوره همان را مىگويد كه تو فهميدى، و رسول خدا (ص) بعد از نزول اين سوره بيش از دو سال زندگى نكرد، و از آن به بعد هم ديگر كسى او را خندان و خوشحال نديد «1».مؤلف: اين معنا در تعدادى از روايات با عباراتى مختلف آمده.و بعضى «2» در وجه دلالت سوره بر خبر مرگ آن جناب چنين گفتهاند كه: اين سوره دلالت دارد بر اينكه رسول خدا (ص) از انجام رسالات خود فارغ شده، آنچه بنا بود انجام دهد انجام داده، و دوران تلاش و مجاهدتش به سر رسيده، و معلوم است كه طبق مثل معروف" عند الكمال يرقب الزوال"، هر چيزى كه به حد كمالش رسيد بايد منتظر زوالش بود.و در همان كتاب از ام سلمه روايت كرده كه گفت: رسول خدا (ص) در اواخر عمرش نمىايستاد و نمىنشست و نمىآمد و نمىرفت، مگر اينكه مىگفت:" سبحان اللَّه و بحمده و استغفر اللَّه و اتوب اليه" ما علت اين معنا را پرسيديم، فرمود: من بدين عمل مامور شدهام، آن گاه اين سوره را مىخواند:" إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ" «3».مؤلف: و در اين معنا روايات يكى دو تا نيست، البته در بين آنها در اينكه رسول خدا (ص) چه ذكرى مىگفته اختلاف هست.و در عيون به سند خود از حسين بن خالد از حضرت رضا (ع) روايت آورده كه گفت: من از پدرم شنيدم كه از پدرش (ع) حديث كرد كه: اولين سورهاى كه از قرآن نازل شد سوره" بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ" بود، و آخرين سورهاى كه(1 و 2) مجمع البيان، ج 10، ص 554.(3) مجمع البيان، ج 10، ص 426.