وجه اينكه فرمود از دختران زنده به گور شده پرسيده مى‏شود:" بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

مى‏شود؟ در كلام خداى تعالى و در اخبارى كه قابل اعتماد باشد چيزى كه از اين اسرار پرده بردارد نيامده، بله چه بسا بتوان از آيه سوره انعام آنجا كه مى‏فرمايد:" أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ" و نيز آنجا كه مى‏فرمايد:" ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‏ءٍ"، پاره‏اى رمزها كه فى الجمله وضع را روشن كند استفاده نمود، و آن رموز بر اهل دقت و تدبر پوشيده نيست. و چه بسا بعضى «1» گفته باشند كه: محشور شدن وحشى‏ها مربوط به روز قيامت نيست، بلكه از نشانه‏هاى قبل از قيامت است، و منظور از آن اين است كه قبل از قيامت (در اثر زلزله‏هاى پى در پى) همه وحشى‏ها از بيشه خود بيرون بجهند.

" وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ" تسجير و افروختن درياها، به دو معنا تفسير شده، يكى افروختن دريايى از آتش و دوم پر شدن درياها از آتش، و معناى آيه بنا به تفسير اول اين است كه روز قيامت درياها آتشى افروخته مى‏شود، و بنا بر دوم اين مى‏شود كه درياها پر از آتش مى‏شود.

" وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ" اما نفوس سعيده با زنان بهشت تزويج مى‏شوند، هم چنان كه فرمود:" لَهُمْ فِيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ" «2»، و نيز فرمود:" وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عِينٍ" «3»، و اما نفوس اشقياء با قرين‏هاى شيطانيشان ازدواج مى‏كنند، هم چنان كه فرمود:" احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ" «4»، و نيز فرموده:" وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ" «5».

وجه اينكه فرمود از دختران زنده به گور شده پرسيده مى‏شود:" بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ"

" وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ" كلمه" موءودة" به معناى آن دخترى است كه زنده زنده در گور شده، و اين مربوط به رسم عرب است كه دختران را از ترس اينكه ننگ به بار آورند زنده زنده در گور مى‏كردند، هم چنان كه آيه زير هم به آن اشاره دارد و مى‏فرمايد:" وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثى‏ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ كَظِيمٌ يَتَوارى‏ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ أَ يُمْسِكُهُ عَلى‏ هُونٍ أَمْ يَدُسُّهُ فِي التُّرابِ" «6».

(1) تفسير قاسمى، ج 17، ص 64.

(2) آنان در بهشت همسرانى پاك دارند. سوره نساء، آيه 57.

(3) و آنها را با" حور العين" تزويج مى‏كنيم. سوره دخان، آيه 54.

(4) محشور كنيد كسانى را كه ستم كردند با همسرانشان و آنچه را كه مى‏پرستيدند. سوره صافات، آيه 22.

(5) و هر كس از ياد خداى رحمان اعراض كند شيطانى را بر او مى‏گماريم تا قرين هميشگى او باشد. سوره زخرف، آيه 36.

(6) وقتى به يكى از ايشان مژده مى‏رسيد كه زنت دختر آورده، از شدت خشم رويش سياه مى‏شد، و خود را از مردم از خجالت اين مژده پنهان مى‏كرد، و فكر مى‏كرد آيا اين ننگ را به خود بخرد و دختر را زنده نگه دارد، و يا در زير خاكش دفن كند. سوره نحل، آيه 59 و 58.