بحث روايتى (چند روايت در باره شان نزول سوره تكاثر) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

به حساب اعمالش برسد، و بر طبق آن جزايش دهد، و عمل بنده كه گفتيم به حسابش مى‏رسند همان استعمال نعمت‏هاى الهى است، (اگر دروغ و تهمت و غيبت و مجامله و چه و چه است استعمال زبان است، كه يكى از بزرگترين نعمتهاى او است، و اگر زنا و دزدى و قتل نفس است استعمال آلت تناسلى و استعمال دست و ساير جوارح است) و لذا خداى تعالى مى‏فرمايد:" وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‏ وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرى‏ ثُمَّ يُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفى‏ وَ أَنَّ إِلى‏ رَبِّكَ الْمُنْتَهى‏" «1»، پس سؤال از عمل بنده سؤال از نعيم الهى است، كه به چه صورت مصرفش كرد، آيا شكر نعمت را بجاى آورد، و يا آن را كفران نمود؟

بحث روايتى (چند روايت در باره شان نزول سوره تكاثر)

در مجمع البيان است كه بعضى گفته‏اند: اين سوره در باره يهود نازل شده كه گفته بودند: عده ما از جمعيت بنى فلان و بنى فلان و بنى فلان بيشتر است، و خلاصه ما از همه اين سه قبيله نيرومندتريم، همين معنا آنان را به خود مشغول كرد تا گمراه از دنيا رفتند- نقل از قتاده.

بعضى ديگر گفته‏اند: در باره شاخه‏اى از انصار نازل شده كه با شاخه‏اى ديگر تفاخر كردند- نقل از ابى بريده. و بعضى گفته‏اند در باره دو قبيله از قريش نازل شده، يعنى بنى عبد مناف بن قصى، و بنى سهم بن عمرو كه با يكديگر تكاثر نموده، اشراف خود را مى‏شمردند، و عدد اشراف بنى عبد مناف بيشتر شد، آن گاه بنى سهم بن عمرو زير بار نرفته، گفتند بايد مرده‏هايمان را هم به شمار آوريم، شروع كردند به شمردن قبرها، اين قبر فلانى است و اين قبر فلانى، و در نتيجه عدد بنى سهم بيشتر شد، چون در دوران جاهليت عدد آنان بيشتر بود- نقل از مقاتل و كلبى «2».

و در تفسير برهان از برقى از پدرش از ابن ابى عمير از هشام بن سالم از امام صادق (ع) روايت كرده كه در تفسير آيه" لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ" فرموده: علم اليقين ديدن به چشم است «3».

(1) و اينكه انسان سرنوشتى ندارد مگر آنچه خودش كرده، و به زودى كرده‏هايش را نشانش مى‏دهند، و به طور كامل جزاى آن را به وى مى‏پردازند، و اينكه سرانجام انسان به سوى پروردگار تو است.

سوره نجم، آيه 39- 42.

(2) مجمع البيان، ج 10، ص 533.

(3) تفسير برهان، ج 4، ص 501.