ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

آن نبود از اول تشريع نمى‏شد، چون خداى تعالى هيچ فردى را تكليف به غير ميسور نمى‏كند" لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها" «1».

علاوه بر اين، در آيه شريفه پيغمبر خود و طايفه‏اى از مؤمنين را تصديق كرده كه ثلث و يا نصف و يا كمتر از دو ثلث را شب‏زنده‏دارى مى‏كردند، و مى‏توانستند اين اندازه‏ها را رعايت كنند، و ميسر نبودن آن را به جميع مردم نسبت داده، و معلوم است كه جميع مردم عبارتند از آنها كه اين كار را مى‏كردند، و آنهايى كه نمى‏كردند، پس حكم شب‏زنده‏دارى شاق بر مجموع من حيث المجموع است، نه شاق بر تك تك عموم مسلمانان، و چون چنين است تكليف را طورى تخفيف داد كه هم اصل تكليف براى افرادى كه قادر بر اندازه‏گيرى هستند بماند، و هم آسانتر آن براى همه ميسور شود، و فرمود:" فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ"، و حكم شب‏زنده‏دارى چه حد اكثرش يعنى ثلث و دو ثلث و نصف و چه حد اقلش يعنى خواندن مقدار ميسور از قرآن براى عموم مؤمنين مستحبّ است.

مفسرين در اينكه منظور از" قيام ليل" چيست اختلاف كرده‏اند، آيا قرائت قرآن در خارج نماز است و يا خود نماز خواندن در شب است؟ و بنا بر اينكه منظور نماز باشد، اختلاف كرده‏اند در اينكه آيا اين نماز بر پيامبر (ص) و همه مؤمنين واجب است، و يا براى همه مستحبّ است، و يا بر رسول خدا (ص) واجب و بر سايرين مستحبّ است؟ و نيز اختلاف كرده‏اند در اينكه آيا آيه مربوط به قيام ليل به وسيله آيه مورد بحث نسخ شده؟ و آيا حكم نماز شب مبدل به قرائت قرآن به قدر ميسور شده؟ و اين اقوال كثير چيزى نيست كه تعرض به آنها فايده داشته باشد.

" عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضى‏ وَ آخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ آخَرُونَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ"- اين قسمت از آيه به مصلحت ديگرى كه باعث تخفيف در امر به قيام در ثلث و نصف و كمتر از دو ثلث شد اشاره مى‏كند، مى‏فرمايد: علاوه بر اينكه حكم ياد شده بر عامه مكلفين دشوار است، اين دشوارى در باره بيماران و مسافران و رزمندگان بيشتر است، و مراد از" ضرب فى الارض"، مسافرت، و مراد از" ابتغاء من فضل اللَّه" طلب روزى از راه مسافرت به نواحى زمين براى تجارت است.

" فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً"- در اين قسمت از آيه حكم تخفيف را تكرار مى‏كند تا مطلب تاكيد شود، و ضمير" منه" به قرآن بر

(1) سوره بقره، آيه 286.