ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

است. و در معناى تطهير ثياب اقوالى ديگر هست كه ما از نقل آنها اغماض كرديم، چون مى‏توان آنها را به يكى از وجوه نقل شده ارجاع داد، و از همه آن وجوه بهتر وجه اول و پنجم است.

" وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ" بعضى «1» گفته‏اند: كلمه" رجز"- به ضمه راء و كسره آن و سكون جيم- به معناى عذاب است، و مراد از" دورى كردن از عذاب" دورى كردن از سبب آن يعنى گناهان و زشتى‏ها است. و معناى آيه اين است كه:" از گناهان و نافرمانيها دورى كن".

بعضى «2» ديگر گفته‏اند: كلمه" رجز" اسم است براى هر قبيح و هر عمل و اخلاقى كه طبع سليم آن را پليد بداند، و امر از دورى از رجز، امر به اجتناب از خصوص اخلاق و عقيده‏اى است كه خدا را خوش نيايد، و يا أمر به اجتناب از خصوص اخلاق زشت است. اين احتمال دوم بنا بر آن وجهى است كه در باره آيه" وَ ثِيابَكَ فَطَهِّرْ" نقل كرده گفتيم: منظور ترك گناهان و زشتى‏ها است، در نتيجه آيه گذشته در باره عمل و آيه مورد بحث در باره اخلاق مى‏شود.

بعضى «3» هم گفته‏اند: كلمه" رجز" به معناى صنم است، و آيه شريفه دستور مى‏دهد به اينكه عبادت و پرستش بت‏ها را ترك كند (و به آنها نزديك نشود).

" وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ" آنچه از سياق بر مى‏آيد و با سياق هم تناسب دارد، اين است كه مراد از" منت گذارى" اين است كه شخص احسانگر آن قدر احسان خود را به رخ احسان شده بكشد كه نعمتش مكدر شود، و از نظر وى بيفتد كما اينكه فرموده:" لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏" «4» و نيز فرموده:" يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا" «5» و مراد از" استكثار" اين است كه آدمى چيزى را كه مى‏دهد به چشمش زياد آيد، آيه شريفه مى‏فرمايد: وقتى صدقه‏اى مى‏دهى و يا كار نيكى مى‏كنى، به رخ طرف مكش، و كار نيكت در نظرت بزرگ نيايد، البته كلمه" استكثار" به معناى زياده طلبى هم هست، ولى در اينجا آن معنا منظور نيست.

(1 و 2) روح المعانى، ج 29، ص 119.

(3) مجمع البيان، ج 10، ص 385.

(4) صدقات خود را با منت و اذيت باطل نكنيد. سوره بقره، آيه 264.

(5) بر تو منت مى‏نهند كه مسلمان شده‏اند. سوره حجرات، آيه 17.