ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

بوده است، ممكن هم هست به خاطر اختصاص منصوب شده، و تقدير كلام" أخص عينا" بوده باشد يعنى نوشيدن از كاس را كه گفتيم از هر كاسى نيست، بلكه آن كاس را اختصاص مى‏دهم به چشمه‏اى كه چنين و چنان است. و كلمه" شرب"- به طورى كه گفته شده- «1» هم به خودى خود متعدى مى‏شود، و مى‏گويى:" شربت الماء- آب را نوشيدم"، و هم با حرف باء متعدى مى‏شود، و مى‏گويى:" شربت بالكاس- با كاسه نوشيدم" پس هر دو يك معنا را مى‏رساند. و اگر از نوشندگان آن كاس تعبير به عباد اللَّه كرد، براى اين بود كه اشاره كند به اينكه اگر از آن كاس مى‏نوشند به خاطر اين است كه به زيور عبوديت آراسته شدند، و به لوازم آن عمل كردند، اين معنا از سياق فهميده مى‏شود.

و" تفجير عين" عبارت است از شكافتن زمين براى جارى ساختن آب‏هاى زير زمينى، و ما ناگزيريم در اينجا تفجير عين را حمل كنيم بر صرف خواستن آن، چون اين معنا مسلم است كه جارى ساختن چشمه‏هاى بهشتى نيازمند بيل و كلنگ نيست، آرى نعمت‏هاى بهشتى به جز خواست و اراده اهل بهشت هيچ هزينه ديگرى لازم ندارد، هم چنان كه فرمود:

" لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها" «2».

و اين دو آيه همانطور كه قبلا اشاره كرديم تنعم ابرار را بيان مى‏كند، كه چگونه از شراب بهشت و آخرت متنعم مى‏شوند، ديگران هم دو آيه مورد بحث را به همين معنا تفسير كرده‏اند، و بعيد نيست كه اين دو آيه در مقام بيان حقيقت عمل صالح آنان بر اساس تجسم اعمال باشد، و بفهماند وفاى به نذر و اطعام طعام براى رضاى خدا ظاهرش وفا و اطعام طعام است اما باطنش نوشيدن از كاسى است كه مزاجش كافورى است، آن هم از چشمه‏اى كه به طور مستمر خودشان با اعمال صالح خود مى‏شكافند، و به زودى حقيقت عملشان در جنة الخلد برايشان ظاهر مى‏شود، هر چند كه در دنيا به صورت وفا و اطعام طعام است. در نتيجه دو آيه مورد بحث در مجراى امثال آيه" إِنَّا جَعَلْنا فِي أَعْناقِهِمْ أَغْلالًا فَهِيَ إِلَى الْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ" «3» است.

مؤيد اين معنا ظاهر جمله" يشربون" و جمله" يشرب بها" است، كه مى‏فهماند همين حالا مشغول نوشيدنند، نه اينكه در قيامت مى‏نوشند، و گر نه مى‏فرمود" سيشربون"، و

(1) مجمع البيان، ج 10، ص 407.

(2) اهل بهشت هر چه را بخواهند دارند. سوره ق، آيه 35.

(3) ما هم (چون ايشان كافر شدند) بر گردن آنها تار نخ (زنجيرهاى عذاب) نهاديم در حالى كه سر بلند كرده و چشم بر بسته‏اند. سوره يس، آيه 8.