ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

پس، از آنچه گذشت روشن گرديد كه جمله" إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِمَّا يَعْلَمُونَ" تا آخر سه آيه، كلمه" كلا" را تعليل مى‏كند، و حاصل مضمون اين سه آيه اين است كه: نه، حاشا، براى اينكه اينها خودشان مى‏دانند كه از نطفه خلق شده‏اند و خلقت از نطفه خلقتى است جارى، و رب و مدبر اين حوادث جاريه كه يكى از آنها همين خلقت انسانها نسلا بعد نسل است، خداست، و خدا قادر است كه اينان را از بين برده اشخاصى بهتر از آنان را به جايشان قرار دهد، اشخاصى كه اعتناى به امر دين دارند و لياقت دارند كه داخل بهشت شوند، و اين طايفه نمى‏توانند خدا را از خلقت اشخاص بهتر و داخل بهشت كردن آنان جلوگير شوند، البته اگر آنان را داخل بهشت كند به خاطر كمال ايمان ايشان است، نه اينكه محكوم و مجبور به اينكار شده باشد، پس اين تقدير الهى كه بهشت مخصوص صالحان از اهل ايمان است، هرگز نقض نمى‏شود.

" فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ" در اين آيه رسول گرامى خود را دستور مى‏دهد آنان را در آنچه هستند رها كند و اصرار نورزد به اينكه با استدلال آنان را به راه آورد و با موعظه و اندرز آنان، خود را به تعب اندازد.

و اينكه وضع آنان را خوض و لعب ناميده، دلالت دارد بر اينكه طايفه مورد بحث از اصرار و لجبازى كه دارند خير نمى‏بينند، و اين اصرارشان نظير بازى است كه جز در عالم خيال هيچ سود حقيقى در آن نيست، پس بايد رها شوند، تا آن روزى را كه وعده داده شده‏اند ديدار كنند، و آن روز قيامت است.

و اينكه كلمه" يوم" را اضافه كرد به ضميرى كه به آنان بر مى‏گردد، و فرمود" روزشان"، اشاره دارد به اينكه آن روز به نوعى اختصاص به ايشان دارد، و آن عبارت است از اختصاص به عذاب.

" يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ سِراعاً كَأَنَّهُمْ إِلى‏ نُصُبٍ يُوفِضُونَ" اين آيه روز مذكور را كه وعده‏اش را به آنان داده‏اند، يعنى روز قيامت را بيان مى‏كند.

كلمه" اجداث" جمع" جدث" است كه به معناى قبر است، و كلمه" سراع" جمع" سريع" است، و كلمه" نصب" آن چيزى را گويند كه به منظور علامت در سر راهها نصب مى‏كنند تا رهنورد به وسيله آن، راه را گم نكند. ولى بعضى «1» از مفسرين اين كلمه را به معناى‏

(1) مجمع البيان، ج 10، ص 359.