ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

" چه چيز و چه مسئوليت و ضررى متوجه تو مى‏شود اگر او نخواهد خود را از كفر و فجور پاك كند؟ تو يك رسول بيشتر نيستى، و جز ابلاغ رسالت مسئوليتى ندارى".

بعضى «1» ديگر گفته‏اند: كلمه" ما" به معناى" لا" ى نافيه است، و معنايش اين است كه:" از عدم تزكيه او از كفر و فجور باكى به خود راه نمى‏دهى"، و اين معنا با سياق عتابى كه قبل از اين آيه و قبل از قبل اين آيه بود سازگارتر است.

" وَ أَمَّا مَنْ جاءَكَ يَسْعى‏ وَ هُوَ يَخْشى‏ فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى" كلمه" سعى" به معناى سرعت در دويدن است، پس معناى آيه به حسب آنچه مقام دست مى‏دهد اين است كه: آن كس كه به شتاب نزدت مى‏آيد تا بوسيله معارف دين و مواعظى كه از تو مى‏شنود خود را پاك كند،" وَ هُوَ يَخْشى‏" در حالى كه از خدا مى‏ترسد، و خشيت خود آيت و نشانه آن است كه او بوسيله قرآن متذكر شده است، هم چنان كه فرمود:" ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏ إِلَّا تَذْكِرَةً لِمَنْ يَخْشى‏" «2»، و نيز فرموده:" سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشى‏" «3».

" فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى"- اصل كلمه" تلهى"" تتلهى" بوده، يعنى خود را بكار ديگر مى‏زنى، و از چنين مردى كه آمده كه به راستى خود را اصلاح كند غافل مى‏مانى، و اگر ضمير" انت" را در اين آيه و در آيه" فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّى" و ضمير" له" و" عنه" را در آن دو مقدم بر فعل آورده، همه براى تاكيد در عتاب و تنبيه است.

" كَلَّا إِنَّها تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ ذَكَرَهُ" كلمه" كلا" باز داشتن از همان عملى است كه به خاطر آن عتابش فرمود يعنى عبوس كردن قيافه و روى‏گردانى از كسى كه از خدا مى‏ترسد، و مشغول شدن و پرداختن به كسى است كه خود را بى‏نياز مى‏داند.

و ضمير در جمله" إِنَّها تَذْكِرَةٌ" به آيات قرآنى و يا به قرآن بر مى‏گردد، و اگر آن را مؤنث آورده براى اين بود كه خبر آن" تذكرة" مؤنث بوده، و معناى آن اين است كه: آيات قرآنى- و يا قرآن- تذكره است، يعنى موعظه‏اى است كه هر پند پذيرى از آن متعظ مى‏شود، و يا تذكر دهنده‏اى است كه اعتقاد حق و عمل حق را تذكر مى‏دهد.

" فَمَنْ شاءَ ذَكَرَهُ"- اين قسمت، جمله‏اى معترضه است، و ضمير به قرآن و يا آنچه كه‏

(1) تفسير فخر رازى، ج 31، ص 16.

(2) ما قرآن را بر تو نازل نكرديم كه خود را به زحمت بيفكنى بلكه آن را براى يادآورى كسانى كه (از خدا) مى‏ترسند نازل ساختيم. سوره طه، آيه 2 و 3.

(3) و به زودى آنها كه از خدا مى‏ترسند متذكر مى‏شوند، سوره اعلى، آيه 10.