ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

" وَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نارُ جَهَنَّمَ لا يُقْضى‏ عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَ لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها" «1».

و او قادر است بر اينكه آنچه به سبب عذاب، فاسد شده به حالت اولش برگرداند، تا مجرم هم چنان عذاب را بچشد، بدون اينكه لحظه‏اى در بين دو عذاب استراحت داشته باشد، هم چنان كه فرمود:" إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِنا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ ناراً كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذابَ" «2»، با اين بيان چند نكته روشن مى‏گردد:

اول اينكه: سياق آيه مى‏فهماند كه جمله" إِنَّهُ هُوَ ..." در مقام افاده قصر است، يعنى مى‏خواهد بفهماند ايجاد بدون ابزار و مصالح موجودات، و نيز اعاده آنها تنها و تنها كار خداى سبحان است، چون در صنع و ايجاد، هيچ كس ديگرى دخالت ندارد.

دوم اينكه: حدود هر چيزى به دست خداى تعالى است، اگر بخواهد محدود نمى‏كند، و اگر بخواهد حد چيزى را به حدى ديگر مبدل مى‏سازد، پس اوست كه عذابها و شكنجه‏هاى دنيا را به مرگ محدود كرده، و او مى‏تواند در آخرت اين حد را بردارد، و معذب، در دوزخ الى الابد شكنجه ببيند، و هر چه آرزوى مرگ كند بدان نرسد.

سوم اينكه: مراد از شدت بطش (با در نظر گرفتن اينكه گفتيم بطش عبارت است از گرفتن به شدت)، اين است كه هيچ كس نمى‏تواند بطش او را جلوگيرى كند، و كسى نيست كه حكم او را رد نمايد،- حال هر حكمى كه رانده باشد- مگر آنكه حكم ديگرى از او، جلو حكم اولش را بگيرد.

" وَ هُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ" يعنى او كثير المغفرة و كثير المودة است، و اين دو صفت ناظر به وعده‏اى است كه قبلا به مؤمنين داده بود، هم چنان كه صفت شديد البطش ناظر به وعيدى بود كه به كفار داده بود.

" ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ" منظور از كلمه" عرش" كه در لغت به معناى تخت سلطنت است، مقام مالكيت خداى تعالى، و كنايه است از اينكه او هر تصرفى كه بخواهد مى‏تواند در مملكتش كه سراپاى‏

(1) و كسانى كه كافر شدند آتش جهنم بهره‏شان است، و در جهنم نخواهند مرد، و عذاب آن برايشان سبك نخواهد شد. سوره فاطر، آيه 26.

(2) به درستى آنها كه به آيات ما كافر شدند بزودى ايشان را در آتش مى‏سوزانيم، كه هر بار پوست بدن آنان سوخته شود پوست‏هاى ديگرى به ايشان مى‏دهيم، تا عذاب را بدون وقفه بچشند. سوره نساء، آيه 56.