ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

و اين عبارت از عبد الرزاق و فاريابى و عبد بن حميد و ابن جرير و ابن منذر از على بن ابى طالب نقل شده «1».

و نيز در آن كتاب آمده كه عبد بن حميد و ابن منذر، از على (ع) روايت كرده‏اند كه فرمود: يوم موعود، روز قيامت، و شاهد، روز جمعه، و مشهود، روز عيد قربان است «2».

و در مجمع البيان گفته: روايت شده كه مردى داخل مسجد رسول خدا (ص) شد ديد مردى دارد از رسول خدا (ص) حديث نقل مى‏كند، مى‏گويد من پرسيدم: شاهد و مشهود چيست؟ گفت: بله، شاهد روز جمعه و مشهود روز عرفه است. از او گذشته نزد مرد ديگرى رفتم كه او نيز از رسول خدا (ص) حديث مى‏كرد، از او نيز همين سؤال را كردم، گفت: اما شاهد، روز جمعه است، و اما مشهود روز عيد قربان است.

از پيش او هم گذشته نزد جوانى رفتم كه رخساره‏اى چون دينار طلا درخشنده داشت، او نيز از رسول خدا (ص) حديث مى‏كرد، پرسيدم: به من خبر بده از اينكه شاهد و مشهود چيست؟ گفت: بله شاهد، محمد رسول اللَّه (ص)، و مشهود روز قيامت است، مگر كلام خدا را نشنيده‏اى كه مى‏فرمايد:" يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً" و در آن رسول خدا (ص) را شاهد و مبشر و نذير ناميده، و نيز مگر نشنيده‏اى كه مى‏فرمايد:" ذلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَ ذلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ"، و در آن روز قيامت را روز مشهود مى‏خواند.

پرسيدم: آن محدث اولى كيست؟ گفتند: ابن عباس است، از دومى پرسيدم گفتند:

ابن عمر است، از سومى پرسيدم گفتند: حسن بن على (ع) است «3».

مؤلف: و اين حديث بطرق مختلف و الفاظى نزديك به هم نقل شده، و در تفسير اين آيه گذشت كه آنچه حسن بن على (ع) فرموده، از نظر سياق آيات به ذهن روشن‏تر مى‏رسد، هر چند كه لفظ شاهد و مشهود با وجوه ديگر نيز به وجهى قابل انطباق است.

و در تفسير قمى در ذيل جمله" قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ" آمده كه: علت نزول اين آيه چنين بود، كه" ذونواس"، مردم حبشه را براى جنگ با يمن به هيجان آورد، و او آخرين‏

(1 و 2) الدر المنثور، ج 6، ص 332.

(3) مجمع البيان، ج 10، ص 466.