ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

و در اينكه اسم را اضافه كرد به كلمه" رب" و رب را اضافه كرد به كاف خطاب نكته‏اى است كه بيان قبلى ما را تاييد مى‏كند، چون معناى آن چنين مى‏شود: منزه بدار نام پروردگارت را كه تو او را پروردگار خود گرفته‏اى، و مردم را به ربوبيت و الوهيت او مى‏خوانى، پس ديگر در كلام خود آنجا كه نام او را به ربوبيت مى‏برى، نبايد نام غير او به طورى ذكر شود كه با ربوبيت خداى تعالى كه خودش نيز خود را بدان ناميده منافات داشته باشد.

كلمه" الاعلى"- به معناى كسى است كه بر فراز هر بلندى كه تصور شود در آمده، و بر هر چيزى قاهر و چيره باشد، و اين كلمه صفت" ربك" است، نه صفت" اسم"، و همين صفت حكم آيه را تعليل مى‏كند، و مى‏فهماند كه چرا گفتيم نام پروردگارت را منزه بدار، براى اينكه او از هر علوى كه تصور شود عالى‏تر است.

مفسرين در باره اين جمله چهار قول دارند:

بعضى «1» گفته‏اند: معناى" سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى" اين است كه: بايد بگويى" سبحان ربى الاعلى"، نقل از ابن عباس. البته اين نسبت را هم به وى داده‏اند كه گفته معنايش اين است كه نماز بخوان.

بعضى «2» گفته‏اند: مراد از كلمه" اسم"، مسمى، يعنى خود خداى تعالى است، و معناى آيه اين است كه: خدا را از هر فعل و صفتى كه لايق به ساحت قدس او نيست منزه بدار.

بعضى «3» گفته‏اند: منظور از آوردن كلمه" اسم" تعظيم مسمى است، و استشهاد شده به گفته لبيد شاعر كه گفته است:

" الى الحول ثم اسم السلام عليكما- تا سر يك سال و سپس اسم سلام بر شما دو نفر باد"، يعنى سلام بر شما باد، در اينجا هم معنايش:" سبح ربك الاعلى" است.

و بعضى «4» گفته‏اند: مراد تنزيه اسماى خداى تعالى است از هر رفتارى كه لايق به ساحت قدس او نباشد، مثلا اگر لفظى از اسماى خدا عمومى باشد، هم به خداى تعالى اطلاق شود، هم به غير او، مانند عالم و قادر و امثال آن، در مورد خداى تعالى آن را تاويل نكند (و با اسماى خدا بازى ننمايد) و اگر لفظى باشد كه معناى اصلى و لغوى آن در مورد خداى تعالى‏

(1 و 2 و 3) مجمع البيان، ج 10، ص 474.

(4) روح المعانى، ج 30، ص 102.