ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

هر محفوظى آن مقدارى را فراموش مى‏كنند كه خدا خواسته باشد، و از اشيا مقدارى را حفظ مى‏كنند و مقدارى را فراموش مى‏نمايند، پس اين چه منتى است كه بر شخص رسول خدا (ص) نهاده؟ با اينكه عطيه، عطيه‏اى است عمومى و مشترك بين آن جناب و عموم مردم. پس وجه درست همان است كه ما بيان كرديم.

و آيه شريفه با سياقى كه دارد خالى از تاييد گفتار بعضى «1» از مفسرين نيست كه گفته‏اند: رسول خدا (ص) هر وقت جبرئيل بر او نازل مى‏شد قرآن را مى‏خواند تا مبادا چيزى از آن را فراموش كرده باشد، به طورى كه هيچ گاه نمى‏شد كه جبرئيل وحى را به آخر برساند، و آن جناب شروع به خواندن از اولش نكرده باشد، ولى همين كه اين آيه نازل شد رسول خدا (ص) از اين دلواپسى در آمد، و چيزى را فراموش نكرد.

و اين معنا به ذهن نزديك مى‏رسد كه بگوييم آيه شريفه مورد بحث يعنى آيه" سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‏" قبل از آيه" لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا بَيانَهُ" «2»، و اين آيه قبل از آيه" وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى‏ إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْماً" «3»، نازل شده باشد.

" إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَ ما يَخْفى‏"- كلمه" جهر" به معناى ظهور هر چيزى در حد كمال براى حاسه‏اى از حواس آدمى است، يا حاسه باصره كه در آيه" فَقالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً" «4»، به اين معنا آمده. و يا حاسه سامعه كه در آيه" إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ" «5»، منظور شده است، اين بود معناى جهر. و اما در آيه مورد بحث كه سخنى از ديدن و شنيدن نرفته منظور مطلق هر چيزى است كه براى ادراك ظاهر باشد، به قرينه مقابل آن يعنى جمله" و ما يخفى" كه آن را نيز مقيد به سمع و بصر نكرده.

و اين جمله در مقام تعليل براى مضمون جمله" سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى‏" است، و معنايش‏

(1) مجمع البيان، ج 10، ص 475.

(2) زبانت را از شتابزدگى بخواندن قرآن حركت مده، كه جمع قرآن به عهده ما است، همين كه ما آن را خوانديم تو دنبال ما بخوان، و آن گاه بيانش را هم خود ما شرح مى‏دهيم. سوره قيامت، آيات 16- 19.

(3) به قرآن عجله مكن و قبل از تمام شدن وحيش به سوى تو آن را مخوان، و بگو پروردگارا علمم را بيشتر كن. سوره طه، آيه 114.

(4) خدا را در كمال هويدايى نشان ما بده. سوره نساء، آيه 153.

(5) او سخن جهر و فاش را مى‏داند. سوره انبياء، آيه 110.