ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

" ناقه" در جمله" ناقة اللَّه" با فعلى از قبيل" احذركم" به صداى بالا قرائت شده، تا مفعول آن باشد، و كلمه" سقياها" عطف بر ناقه است.

و معناى آيه اين است كه: صالح پيغمبر با رسالتى از ناحيه خدا به ايشان گفت: از ناقه خدا و نيز از آبشخور آن پروا كنيد و متعرض او نشويد، نه به قتلش اقدام كنيد و نه نوبت آب او را از او بگيريد، و خداى تعالى داستان اين ناقه را در سوره هود و سوره‏هاى ديگر به طور مفصل آورده.

" فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوها فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاها" كلمه" عقر" به معناى ريشه كن كردن چيزى است كه به سر بريدن شتر و مطلق كشتن نيز اطلاق مى‏شود، و كلمه" دمدمه" به معناى خراب كردن بنا بر روى كسى است، وقتى مى‏گويند:" دمدم عليه القبر"، معنايش اين است كه خاك قبر را بر سرش فرو ريخت، و منظور از اين عبارت اين است كه عذاب الهى به خاطر گناهانى كه كردند همه آنان را فرا گرفت، و نسلشان را قطع و آثارشان را محو و نابود كرد.

و در جمله" فسويها" ظاهرا ضمير به ثمود بر مى‏گردد و مؤنث بودنش به اعتبار قبيله بودن اين قوم است، و قبيله مؤنث است. و معناى جمله اين است كه خداى تعالى اين قبيله را با خاك يكسان كرد، ممكن هم هست ضمير مذكور به كلمه" ارض" كه از مفاد استفاده مى‏شود بر گردد، و تسويه ارض به معناى تسطيح آن و از بين بردن پستى و بلنديهاى آن است.

بعضى «1» ضمير را به" دمدمه" برگردانده‏اند، دمدمه‏اى كه از فعل" فدمدم" استفاده مى‏شود، و معناى جمله اين است كه دمدمه آنان را تسويه كرد، يعنى همه را دمدمه كرد، و هيچ صغير و كبيرى را استثناء نكرد.

" وَ لا يَخافُ عُقْباها" ضمير در اين آيه يا به" دمدمه" بر مى‏گردد، و يا به" تسويه" و" واو" براى استيناف است، و يا واو حاليه است، و معنايش اين است كه: پروردگار ثمود از عاقبت دمدمه آنان و يا تسويه ايشان پروايى نكرد، آن چنان كه پادشاهان و مستكبرين از عاقبت وخيم عقاب دشمنان خود و آثار سوء آن پروا و دلواپسى مى‏كنند، براى اينكه پادشاهان نمى‏دانند عاقبت اين عقابشان چيست، و چه آثارى بجاى مى‏گذارد، ولى خداى تعالى مى‏داند عاقبت عقابش چيست، همان است كه خودش اراده كرده، و مطابق با فرمان و اذن خود او است، بنا بر اين‏

(1) روح المعانى، ج 30، ص 146.