ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

خلقت را عبادت خود معرفى نموده، و به حكم آيه زير آن را راه مستقيم بين خود و خلقش دانسته، و فرموده:" إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ" «1»، و نيز فرموده" وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ صِراطِ اللَّهِ"«2».

و بر خود واجب كرده كه راه خود را براى آنان بيان نموده، سپس ايشان را به آن راه هدايت كند، البته هدايت به معناى نشان دادن راه، حال چه اينكه بپذيرند و آن راه را پيش بگيرند، و چه نپذيرند، و راه ديگر بروند، هم چنان كه فرمود:" وَ عَلَى اللَّهِ قَصْدُ السَّبِيلِ وَ مِنْها جائِرٌ" «3»، و نيز فرموده:" وَ اللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ" «4»، و باز فرموده:" إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً" «5».

خواهى گفت از اين آيات بر مى‏آيد كه هدايت تنها كار خداست، و بنا بر اين پس انبيا چكاره‏اند؟ در پاسخ مى‏گوييم منافات ندارد كه انبيا هم قيام به اين امر بكنند براى اينكه اگر هدايت كنند به اذن او مى‏كنند، و خود مستقل در اين كار نيستند، (هم چنان كه در هيچ كارى نيستند) و خود خداى تعالى در عين اينكه فرموده:" إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ" «6» فرموده:" وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ" «7» و نيز فرموده:" قُلْ هذِهِ سَبِيلِي أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى‏ بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِي" «8».

(1) محققا اللَّه پروردگار من و پروردگار شما است، پس تنها او را بپرستيد، كه راه مستقيم همين است. سوره آل عمران، آيه 51.

(2) و محققا تو ايشان را به سوى صراط مستقيم يعنى صراط اللَّه هدايت مى‏كنى. سوره شورى، آيه 53.

(3) هدايت به سوى راه ميانه به عهده خداست چون همه راهها ميانه نيست بعضى انحرافى است.

سوره نحل، آيه 9.

(4) خدا حق را مى‏گويد و خود او به سوى راه هدايت مى‏كند. سوره احزاب، آيه 4.

(5) ما او را به سوى راه هدايت كرديم، حال يا شكر اين نعمت را بجا مى‏آورد، و يا كفران مى‏كند.

سوره انسان، آيه 3.

(6) (اى رسول ما!) چنين نيست كه هر كس را تو بخواهى بتوانى هدايت كنى ليكن خدا هر كه را بخواهد، هدايت مى‏كند. سوره قصص، آيه 56.

(7) و همانا تو خلق را به راه راست هدايت مى‏كنى. سوره شورى، آيه 52.

(8) بگو اين است راه من كه خلق را با بصيرت به سوى خدا بخوانم، هم خودم و هم پيروانم. سوره يوسف، آيه 108.