ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

و به هر حال وقتى گفته مى‏شود" قرات الكتاب" معنايش اين است كه از ضميمه كردن چند حرف از آن، كلمه در آوردم و از ضميمه كردن كلمات آن با يكديگر جمله‏هايى در آورده، مطالبى استفاده كردم، هر چند كه آن حروف و اين كلمات را به زبان هم نياورده باشى پس قرائت، هم شامل مطالعه مى‏شود، و هم شامل آنجايى كه جمع حروف و كلمات را تلفظ بكنى، و هم آنجايى كه اين عمل را با شنيدن انجام دهى، كه اطلاق قرائت بر معناى اخير تلاوت هم ناميده مى‏شود، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:" رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ يَتْلُوا صُحُفاً مُطَهَّرَةً" «1».

و ظاهر اينكه به طور مطلق فرمود:" اقرا"، اين است كه منظور از آن معناى اول است، و مراد، امر به تلقى آياتى از قرآن است كه فرشته وحى از ناحيه خدا به آن جناب وحى مى‏كند، پس جمله مورد بحث امر به قرائت كتاب است، كه خود اين امر هم از آيات آن است، و اين، نظير گفتار هر نويسنده‏اى است كه در آغاز نامه‏اى كه به ديگرى مى‏نويسد سفارش مى‏كند كه اين نامه مرا بخوان، و به آن عمل كن، پس اينكه مى‏گويد:" اين" و يا مى‏گويد" آن" خودش نيز جزو نامه است.

از اين سياق دو احتمال تاييد مى‏شود:

اول اينكه: اين آيات اولين آياتى است كه از قرآن كريم بر پيامبر اسلام (ص) نازل شده.

دوم اينكه: تقدير كلام" اقرا القرآن" و يا چيزى كه اين معنا را برساند مى‏باشد.

خلاصه مى‏خواهيم بگوييم آيه شريفه امر به مطلق قرائت نيست، و نخواسته با چشم‏پوشى از مفعول، فعل" اقرا" را به طور لازم استعمال كرده باشد، و نيز منظور از اين دستور خواندن به مردم نيست و نخواسته با حذف متعلق (مردم) اقرء را در" اقرا على الناس" استعمال كرده باشد، هر چند كه خواندن بر مردم هم يكى از اغراض نزول وحى است، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:" وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا" «2»، و نيز كلمه" بِاسْمِ رَبِّكَ" مفعول فعل" اقرا" و حرف" باء" در آن زايده، و تقدير كلام" اقرا اسم ربك"، يعنى بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ نيست.

و جمله" بِاسْمِ رَبِّكَ" متعلق است به كلمه‏اى تقديرى، نظير" اقرا مفتتحا" و يا

(1) فرستاده‏اى از ناحيه خدا كه صحيفه‏هايى پاك را تلاوت مى‏كند. سوره بينه، آيه 2.

(2) و قرآنى كه ما آن را آيه آيه كرديم تا به تدريج بر مردمش بخوانى و به همين منظور هم به تدريج نازلش كرديم. سوره اسرى، آيه 106.