ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

است كه خسران عالم انسان را فراگير است و تنها كسانى را فرا نمى‏گيرد كه از حق پيروى نموده، و در برابر آن صبر كنند، و اين اقليت عبارتند از كسانى كه به خدا و روز جزا ايمان آورده و عمل صالح كنند.

ولى بعضى «1» گفته‏اند: مراد از عصر، وقت عصر، يعنى آخر روز است، چون اين وقت دلالت دارد بر تدبير ربوبى كه روز را مى‏برد و شب را مى‏آورد، و قدرت و سلطنت را از سلطان روز يعنى خورشيد سلب مى‏كند.

بعضى «2» ديگر گفته‏اند: مراد نماز عصر است، كه نماز وسطى است كه از همه نمازهاى يوميه فضيلت بيشترى دارد.

بعضى «3» ديگر گفته‏اند: مراد شب و روز است، كه اصطلاحا به آنها عصران گفته مى‏شود.

بعضى «4» ديگر گفته‏اند: منظور از عصر دهر است، كه در آن عجائبى وجود دارد، كه بر قدرت ربوبى دلالت دارد. و بعضى ديگر وجوهى ديگر ذكر كرده‏اند.

و در بعضى «5» از روايات آمده كه منظور، عصر ظهور مهدى (ع) است كه در آن عصر حق بر باطل به طور كامل غلبه كند.

" إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ" مراد از كلمه" انسان" جنس انسان است، و كلمه" خسر" و" خسران" و" خسار"" خسارة" همه به معناى نقص در سرمايه است.

راغب مى‏گويد: اين كلمه هم در مورد انسان استعمال مى‏شود، و گفته مى‏شود:

فلانى خسران كرد، و هم در مورد عمل انسان بكار مى‏رود و مى‏گويند: تجارت فلانى خسران كرد «6».

و اگر در آيه مورد بحث كلمه" خسر" بدون الف و لام آمده به منظور بزرگداشت آن بوده، و خواسته است بفهماند انسان در خسرانى عظيم است، احتمال هم دارد به منظور تنويع باشد، و بفهماند آدمى در نوعى مخصوص از خسران قرار دارد، غير خسران مالى و آبرويى، بلكه خسران در ذات كه خداى تعالى در باره‏اش فرموده:

(1) مجمع البيان، ج 10، ص 536.

(2 و 3 و 4) مجمع البيان، ج 10، ص 536.

(5) تفسير نور الثقلين، ج 5، ص 666.

(6) مفردات راغب، ماده" خسر".