ترجمه تفسیر المیزان جلد 20

هست، و آن اين است كه: مستثنى منه مفعول جمله" لا املك" است، و معناى آيه اين است كه من براى شما نه مالك ضررى هستم و نه رشد، تنها چيزى را كه مالك هستم بلاغ از خدا و رسالات او است. ليكن يك مطلب در آيه هست كه اين توجيه را بعيد مى‏سازد، و آن اين است كه اگر اينطور بود ديگر نمى‏بايست جمله" لَنْ يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ ..."- كه كلامى از نو و استينافى است- بين مستثنى و مستثنى منه فاصله شود، و از اينكه مى‏بينيم فاصله شده مى‏فهميم كه مستثنى منه ضرا و رشدا نيست.

و معناى دو آيه بنا بر آنچه ما گفتيم اين است: بگو احدى نيست كه مرا از عذاب خدا پناه دهد و من بدون او هيچ ملتحد و مكانى كه بتوان به آنجا پناه برد نمى‏يابم الا تبليغ از او يعنى الا اينكه آنچه دستورم داده امتثال كنم و به شما برسانم و آن دستور اين است كه اسما و صفاتش را براى شما بيان كنم. و الا اينكه رسالتهايى را كه در باره شرايع دين دارد به شما برسانم.

" وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً" مفرد آوردن ضمير در" له" با اينكه عاصيان خدا و رسول يك نفر نيستند به اعتبار لفظ" من- كسى كه" است هم چنان كه جمع آوردن در" خالدين" به اعتبار معناست و عطف رسول بر خدا در جمله" وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ" بدين جهت بوده كه عصيان رسول هم عصيان خدا است چون رسول چيزى به جز رسالات خدا ندارد و معلوم است كه رد چنين كسى رد بر خداى سبحان است و طاعتش هم طاعت خداى تعالى است هم چنان كه در جاى ديگر هم فرمود:" مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ" «1».

و مراد از" معصيت"- به طورى كه سياق آيات سابق شهادت مى‏دهد- نافرمانى خدا در دستوراتى است كه در باره اصول دين دارد، مانند توحيد و نبوت و معاد و ساير متفرعات آن.

بنا بر اين، وعده و تهديد به خلود در آتش كه در آيه آمده، تنها شامل كفار و منكرين اصول دين مى‏شود، نه هر عاصى و گنهكار و متخلف از فروع دين، پس اينكه بعضى «2» ها با اين آيه استدلال كرده‏اند بر اينكه: هر گنهكارى مخلد در آتش است، استدلال صحيحى نيست.

و از ظاهر كلام بر مى‏آيد كه جمله" وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ ..." جزو كلام خداى سبحان است، نه اينكه تتمه كلام رسول خدا (ص) باشد.

(1) كسى كه اطاعت كند پيامبر را، پس به تحقيق خدا را اطاعت كرده است. سوره نساء، آيه 80.

(2) روح المعانى، ج 29، ص 94.