جوان از نظر عقل و احساسات نسخه متنی

فقد وجدان و درنده خويى

حذف و اغماض از وجدان اخلاقى ، رويايى بيش نيست و قابل تحقيق نمى باشد، زيرا حذف وجدان اخلاقى ، در واقع نابود ساختن قضاوت داخلى است كه جز لاينفك انسان بوده و چنين امرى ممكن نيست .

چه اگر فرض كنيم كه حذف وجدان اخلاقى انسان ممكن باشد و انسان فاقد اين جنبه انسانى گردد، از انسان جز غولى وحشت زا و حيوانى درنده باقى نمى ماند و هر گونه زندگى اجتماعى غير ممكن و در نتيجه منجر به اين مى شود كه خود كامگى و استبداد موحشى در كار آيد و جامعه انسانى را تبديل به اجتماعى از حيوانات و برده ها نمايد. در اين حال فرد خوشبخت نخواهد بود، بلكه بر عكس در حضيض مذلت و خوارى سقوط خواهد كرد.

اشتباهى كه متاءسفانه بر اغلب كسان حكومت مى كند اين است كه خيال مى كنند كه ارضاى نامحدود غرايز مى تواند سرچشمه خوشبختى و سعادت باشد، رد صورتى كه چنين امرى ، خود غرايز را نابود مى سازد و سرانجام به انهدام و خودكشى فرد و جامعه منجر مى گردد. (867)

بلوغ و شكفتگى وجدان

گرچه وجدان اخلاقى از دوران كودكى در نهاد بشر بروز مى كند و اطفال كم و بيش امهات فضايل و رذايل اخلاقى را تشخيص مى دهند، ولى در خلال سال هاى بلوغ كه تحول همه جانبه اى در نهاد كودكان پديد مى آيد، وجدان اخلاقى و همچنين غرايز نهفته ، يكى پس از ديگرى به شكفتگى كامل مى رسند و با سرعت ، جسم و جان نوبالغ را تسخير مى كنند.

نكته جالب آن كه وجدان اخلاقى زودتر از ساير غرايز به كمال نهايى خود مى رسد. مثلا موقعى كه هنوز غريزه جنسى و ميل به آميزش در وجود نوجوان به خوبى آشكار نشده ، وجدان اخلاقى اش منازل تكاملى را پيموده و در اعماق جان وى نفوذ كرده است . گويى قضاى حكيمانه الهى بر اين قرار گرفته است كه قبل از بروز طوفان غرايز، نوجوان را به نيروى وجدان اخلاقى مجهز نمايد و او را براى مقابله با تمايلات سركش آماده كند تا بتواند در اولين لحظات خطر، خواهش هاى غريزى خود را تعديل نمايد و خويشتن را از انحراف هاى ضد اخلاقى برهاند.