شناسنامه سوره حمد - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

شناسنامه سوره حمد

سـوره حـمـد داراى هـفـت آيـه و در مـكـه نـازل شـده اسـت ؛ البـتـه بـه عـقـيـده بـعـضـى از مـفـسـران دومـرتـبـه نازل شده ، بار اول در مكه و بار دوم در مدينه به هنگام تغيير قبله . 1 ايـن سـوره نـامـهـاى مـتـعددى دارد، مانند حمد (چون مشتمل بر حمد و ثناى خداست )، فاتحة الكتاب (زيـرا قـرآن بـا آن آغـاز مـى شـود)، امّ الكتاب (چون مقدم بر ساير سوره ها بوده و همه معارف قـرآن بـه آن بـرگشت مى كند)، السّبع المثانى (زيرا داراى هفت آيه بوده و در هر نماز واجب و مستحب دو مرتبه خوانده مى شود). 2 سـوره حـمـد بـرخـلاف سوره هاى ديگر كه همه از زبان خداست ، به نيابت و از زبان بندگان بـوده ، آيـيـن بـنـدگى و مناجات را مى آموزد و از اين رو بسيار تربيت كننده است و روش صحيح حـمد و ستايش كردن را به بنده مى آموزد 3 و در هر نماز (به استثناى نماز ميت ) خواندن آن لازم است .

در اهميت اين سوره همين بس كه خداى متعال آن را هم رديف تمام قرآن قرار داده است :

(وَ لَقَدْ اتَيْناكَ سَبْعا مِنَ الْمَثانى وَ الْقُرْآنَ الْعَظيمَ) 4 و به تحقيق كه سوره حمد و قرآن با عظمت را به تو داديم .

پيامبر اكرم (ص ) در اين مورد فرمود:

خـداوند سوره حمد را بطور مستقل از عطاياى خود قلمداد كرده و آن را هم رديف قرآن قرار داده است . 5 نـيـمـى از ايـن سوره به حمد و ثناى خداى متعال اختصاص دارد و نيم ديگر آن بيان خواسته هاى بندگان است . در حديث قدسى چنين آمده است :

مـن صـلاة (سـوره حـمـد) را بـين خود و بنده ام تقسيم كرده ام ، نيمى از آن براى من و نيمى براى بنده ام مى باشد. 6 اين سوره فشرده و خلاصه همه مقاصد قرآن محسوب مى شود، زيرا تمام معارف قرآن از اخلاق ، احـكـام عـبـادات و مـعـامـلات ـ كـه هـمـان سـلوك صـراط مـسـتـقـيـم اسـت ـ مـسـائل اجـتـمـاعـى و سـياسى گرفته تا وعده ها و وعيدها و داستانها به توحيد و نبوت و معاد و فروع آنها به هدايت مردم كه مقصد و غرض اصلى قرآن است بر مى گردد و اين سوره همه آنها را بنحو اشاره و اجمال در بر دارد. 7

تفسير سوره حمد 8

بـِسـْمِ اللّهِ الرَّحـْمـنِ الرَّحيمَِ اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينََ اَلرَّحْمنِ الرَّحيمَِ مالِكِ يَوْمِ الدِّينَِ اِيّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيـّاكَ نَسْتَعينَُ اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمََ صِراطَ الَّذينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لاَ الضّالّينَ) به نام خداوند بخشنده بخشايشگر. ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است . خـداونـدى كـه بـخـشـنـده و بـخـشـايـشـگـر اسـت (و خـاص و عـام مـشـمـول رحـمت او هستند). خداوندى كه مالك روز جزاست . پروردگارا! تنها تو را مى پرستيم و فـقـط ازتـو يـارى مـى جـوئيـم . مـا را بـه راه راسـت هـدايـت فـرمـا، راه كـسـانـى كـه مشمول نعمت خود ساختى ، نه راه كسانى كه بر آنها غضب كردى و نه راه گمراهان .

علت شروع سوره بابسم الله

نـخـسـتـيـن آيـه قـرآن و نـخـسـتين آيه هر سوره بجز سوره توبه (برائت ) (بسم الله الرحمن الرحـيـم ) مى باشد. معناى آن چنين است كه :(اين كار را با نام و نشان خدا آغاز مى كنم ) و يا (در اين كار از خداوند يارى مى جويم ).