سنّت استدراج - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

خـيـال كـنـنـد كه به نفعشان مى باشد و برغرورشان نيز بيفزايند؛ اما در حقيقت به ضرر آنان است ، چون سبب مى شود كه آنان بر گناه و كفر خود بيفزايند و عذاب و عقاب خود را سخت تر و زيادتر كنند.

سنّت استدراج

گاهى خداوند علاوه بر اينكه به كافران مهلت مى دهد، بطور مداوم به نعمتهايى كه در اختيار آنـان اسـت نـيز افزونى مى بخشد، آنان خود را محبوب خدا و بهتر از مؤ منان مى پندارند. اما اين در حـقـيـقـت ، راهـى است كه آنان را به عذاب نزديك مى كند؛ زيرا با سرگرم شدن به نعمتهاى تـازه و عـدم شـكـرگـزارى از نـعـمـتـهـاى قـبـلى ، بـه دنـيـا و لهـو و لعـب آن مشغول مى شوند.

قـرآن مـجـيـد بـه ايـن حـقـيـقـت تـصـريـح كـرده كـه دادن امـوال و اولاد فـراوان بـه كـافـران ، دليل محبوبيت آنان نزد خدا نيست .

(اَيـَحـْسـَبـُونَ اَنَّمـا نـُمـِدُّهـُمْ بـِهِ مـِنْ مـالٍ وَ بـَنـيـنََ نـُسـارِعُ لَهـُمْ فـِى الْخـَيـْراتِ بـَلْ لا يَشْعُرُونَ) 336 آيـا كـافـران گمان مى كنند كه آن مال و فرزند كه به آنها ارزانى داشتيم ، براى آن است كه مى كوشيم خيرى به آنها برسانيم ؟ (نه )، بلكه آنها نمى فهمند.

و در آيه ديگر مى فرمايد:

(وَالَّذيـنَ كـَذَّبـُوا بـِايـاتـِنـا سـَنـَسـْتـَدْرِجـُهـُمْ مـِنْ حـَيـْثُ لا يـَعـْلَمـُونَ وَ اُمـْلى لَهـُمْ اِنَّ كـَيـْدى مَتينٌ) 337 و كـسـانـى كـه آيـات مـا را تكذيب كنند، آنها را بتدريج به سوى هلاكت مى بريم ، از راهى كه نمى دانند و مهلتشان مى دهم ، بدرستى كه كيد من متين است .

ايـنـكـه گناهكار در وسعت نعمت واقع مى شود و از بلاها و مصيبتها در امان مى ماند، همان استدراج است ؛ يعنى بردن او به سوى هلاكت از راهى كه نفهمد، همچنان كه امام على (ع )فرمود:

(اى فرزند آدم ، هرگاه ببينى كه پروردگارت با اين گناه كه مى كنى ، پى درپى به تو نـعـمـت مى دهد، بترس و برحذر باش .) 338 (از اينكه به سنت استدراج گرفتار شده باشى و ناگاه تو را بگيرد و هلاك گرداند.) حضرت زينب (س )اين بانوى شجاع و پيام آور نهضت كربلا در سخنرانى خود در برابر حكومت خـودكـامه يزيد به اين آيه استدلال كرد تا كافران گمان نبرند كه درامان بودن آنان از قهر خـدا بـعد از به شهادت رساندن اهل بيت ، علامت محبوب بودن آنان در نزد خداست ، بلكه بدانند كه اين مهلتى است از سوى خدا تا به آنان جناياتشان ادامه دهند و به ناگاه خداى مقتدر آنان را به عذاب بگيرد. 339

اخطار به بخيلان

آيـه دوم ، اخـطـارى اسـت بـه كـسـانـى كـه از پـرداخـت حـقـوق واجـب مـالى و بـذل و بـخـشـش بـه مـحـتاجان و نيازمندان خوددارى مى كنند. آنان بايد توجه داشته باشند كه اگـر از پرداخت حقوق واجبى كه به گردن آنهاست خوددارى كنند، به سودشان نيست و نه تنها بـه زيـادشـدن مـالشـان كمك نمى كند، (زيرا براساس روايات اگر كسى درهمى از حق واجب را نپردازد، دو برابر آن را در راه باطل از دست خواهد داد، 340)بلكه اين شرى است كه هم در اين دنيا و هم در سراى آخرت ،دامنگيرشان خواهدشد.

در بـعـضـى از روايـات ، بـه ايـن آيـه نـيـز بـر تـجـسـم عمل در قيامت استناد شده است ، چنانچه امام باقر(ع )فرمود:

هر كس زكات مال خود را نپردازد، خدا آن مال را در قيامت به صورت اژدهايى آتشين درمى آورد كه به دور گردن او مى پيچد و از گوشت او مى خورد تا اينكه از حساب فارغ شود. 341

شناسنامه سوره نساء

سوره نساء، 176 آيه دارد و از سوره هاى طولانى قرآن است . مضمون آياتش شهادت مى دهد كه در مـديـنـه نـازل شـده و از ظـاهـر آنـهـا هـم بـرمـى آيـد كـه يـكـبـاره نازل شده است .

نـظـر بـه آنكه بحثهاى فراوانى درباره احكام و حقوق زنان و خانواده در آن مطرح شده ، سوره نساء ناميده شده است . 342 (سـوره نـسـاء) بـا فـرمـان بـه تـقـوا آغـاز مـى شـود و بـر مـحـور آن ،مـسـائل خـانـواده و