زمينه تغيير نعمت الهى - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

زمينه تغيير نعمت الهى

(ذلِكَ بـِاءَنَّ اللّهَ لَمْ يـَكُ مـُغَيِّراً نِعْمَةً اءَنْعَمَها عَلى قَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُواما بِاءَنْفِسِهِمْ وَاءَنَّ اللّهَ سَميعٌ عَليمٌ (انفال ، 53) خـدا نـعـمـتـى را كـه بـه قـومـى ارزانـى داشـتـه اسـت ، دگـرگـون نـسـازد، تـا آن قـوم حال خود را دگرگون كنند و خدا شنوا و داناست .

چند نكته

1ـ حيات و مرگ جامعه

اين آيه ، در صددتاءسيس يكى ازمبانى جامعه شناسى است و آن اين است كه حيات و مرگ ، پيشرفت و انحطاط تمدّنها و جوامع بشرى در گرو عملكرد خودآنهاست .

جامعه ، همانند يك فرد، عزّت و ذلّت ، خوشبختى و بدبختى و حيات و مرگ دارد.

از ديـدگـاه قـرآن يـكـى از عـوامل مهمّ پيروزيها و شكستها، حركتهاى تكاملى و تنزّلى ، ثبات و زوال نـعـمـتـهـا، تـحـوّلات درونـى خـود افـراد اسـت . ادامـه نـعـمـتـهـاى الهـى بـه انـديـشـه وعمل اشخاص بستگى دارد، واگر فرد يا جامعه اى خود را در مسير حق قرار داد وزندگى خود را بـرمـبـنـاى رضـايـت الهـى ، پـى نـهـاد و بـادسـتـورات او هـمـاهـنـگ سـاخـت ، به سرچشمه حيات مـعـقـول ، دسـت يافته است ، ولى اگر بر خلاف مكتب الهى ، حركت كرد، عصيان ورزيده و مغرور گشت ، به فساد و نفاق آلوده شد، كفران نعمت كرده و به مرز كفر والحاد گام نهاد و شايستگى پـذيـرش مواهب الهى را از دست داد، نعمتهاى خداوند هم تغيير مى يابد ونقمت وعذاب ، جاى نعمت و احـسـان را مـى گـيـرد وآب و بـاران حـيـات بـخـش بـه سـيـل بـنـيـان كـن تـبـديـل مى شود وعمران وآبادى را به ويرانى مى كشد و اين يك سنّت تغيير ناپذير الهى است . (6) امام صادق عليه السّلام فرمود:

(مـااَنـْعـَمَ اللّهُ عـَلى عـَبـْدٍ بـِنـِعْمةٍ فَسَلَبَها اِيّاها حَتّى يَذْنِبَ ذَنْباً يَسْتَحِقُّ بِذلِكَ السَّلْبَ ) (7) خـداونـد، نعمتى را كه به بنده اى بخشيده از او نمى گيرد مگر اينكه گناهى كند كه به خاطر آن مستحق سلب آن نعمت شود.

پـس تـداوم يـا سـلب نعمتهاى الهى ، ريشه در خود افراد دارد، چرا كه خاستگاه نعمت ، نفس آدمى است وبا تغيير آن ، نعمتهاى خداوندى تغيير مى يابد (8)با تغيير بنيادين و درونى مى تـوان تـاريـخ سـرنـوشت را به دست گرفت ، اگر درد انسان از خود اوست درمان هم در دست او اسـت ، تا در وضع او دگرگونى پيدا نشود وخويشتن را عوض نكند سرنوشتش عوض ‍ نخواهد شد. (9) وَ دَوائُكَ فيكَ وَ ما تَشْعُرُ و دَائُكَ فِيكَ وما تُبْصِرُ (10)

2ـ انـسـان آزاد:ايـن آيـه ، انـسـان را مـوجـود آزاد وانـتـخـابـگـر مـعـرفـى مـى كـنـد و عـامـل مـحّرك تاريخ را تغيير ودگرگونيهايى مى داند كه در انديشه هر فردى يا قومى پديد مى آيد وبر اساس آن مى تواند مسير مواهب طبيعت را به سود يا زيان خود تغيير دهد.

پـس انـسـان برخلاف تفكرات مادى والتقاطى ، محكوم جبر زمان ومحيط، جبر وراثت وسرنوشت ، وجبر تاريخ نيست . (11)

آمادگى نظامى برا ى مقابله با دشمن

(وَاَعـِدُّوا لَهـُمْ مـَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّاللّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دوُنـِهـِمْ لا تـَعـْلَموُنَهُمُ اللّهِ يَعْلَمُهُمْ وَماتُنْفِقُوا مِنْ شَىْءٍ فى سَبيلِ اللّهِ يُوَفَّ اِلَيْكُمْ وَاَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ ) (انفال ، 60) وتـا آنـجـا كـه مـى تـوانـيـد، نـيـرو واسـبان سوارى آماده كنيد تا دشمنانتان وآنها كه شما نمى شـناسيد وخدا مى شناسد برسانيد وآنچه را كه در راه خدا هزينه مى كنيد بتمامى باز گردانده شود وبه شما