چند نكته
1 - تـقـدم خـويـش بر ديگران
نكته اى كه در نيايشهاى انبيا چون زكريا، نوح و ابراهيم (ع ) ـ كـه قـرآن نـقـل كـرده اسـت ـ قابل دقت است ، تقدّم خود بر فرزندان ، پدر و مادر و ديگر مؤ منان اسـت و ايـن ، هـرگـز بـه مـعنى خود محورى آنان و ناديده گرفتن ديگران نيست ؛ زيرا كه وجود انبيا بيشتر به جامعه تعلق دارد نه به شخص خود. از اين رو، دعا براى موفقيت خويش در حقيقت دعا براى موفقيت امت و جامعه خويش است . علاوه بر اين ، دعا براى خويشتن كه مقدمه تزكيه قلب است ، زمينه پذيرش و استجابت دعا در حق ديگران را آماده مى كند.پـس ايـن اسـت كـه حضرت ابراهيم (ع ) در اين فراز از نيايش خود، دورى از بت پرستى ، اقامه نـمـاز و طـلب مـغـفـرت خـود راپـيش از فرزندان و پدر و مادرش مطرح مى كند با توجه به دو اصل مزبور است .2 - پـيـروى از مـبـداء پـيـوسـتـگـى
پيروى از مكتب ، پايه اصلى پيوندها و مقدم بر پيوندهاى نـژادى اسـت چـرا كـه پـيـونـدهـاى مـعـنـوى ، موجب ورود انسان به خاندان صاحب آن مكتب است و در انحصار زمان و مكان نيست و در هر عصرى قابل تحقق است .(84) از اين رو، حضرت ابراهيم (ع ) مى گويد:(خداوندا كسانى كه از من پيروى مى كنند از من هستند.) حضرت على عليه السلام مى فرمايد:(إِنَّ اَوْلَى النـّاسِ بـِالاَْنـْبـِيـاءِ اءَعـْلَمـُهـُمْ بـِمـا جا ؤُابِهِ ثُمَّ تَلا عَلَيْهِ السَّلامُ (إِنَّ اَوْلَى النّاسِ بِاِبْراهيمَ لَلَّذينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِىُّ وَ الَّذينَ امَنُوا)(85) ثُمَّ قالَ:إِنَّ وَلِىَّ مُحَمَّدٍ مَنْ اءَطاعَ اللّهَ وَإِنْ بَعُدَتْ لُحْمَتُهُ، وَإِنَّ عَدُوَّمُحَمَّدٍ مَنْعَصَى اللّهَ وَ اِنْ قَرُبَتْ قَرابَتُهُ )(86) نـزديـكـتـريـن مردم به پيامبران ، داناترين آنان است بدانچه آورده اند، سپس اين آيه راتلاوت كـرد:همانا نزديكترين مردم به ابراهيم آنانند كه پيرو او گرديدند و اين پيامبر و كسانى كه بـه او گـرويـدند، سپس فرمود:دوست محمّد (ص ) كسى است كه خدا را اطاعت كند هر چند از نظر خويشاوندى دور باشد و دشمن محمد (ص ) كسى است كه خدا را نافرمانى كند هر چند خويشاوند نزديك محمّد (ص ) باشد.
هر كه دانـاتر بود بر كيـش پاك انبيـا
پيرو امرخدا بى شك محمدرا ولىّاست
هركه نافرمان حق شد دشمن آن حضرت است(87)
هست اولى تربدانهااز همه خلق خدا
گرچه باشد درنژاد و درنيا از وى جدا(87)
هركه نافرمان حق شد دشمن آن حضرت است(87)