احسان به پدر و مادر - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

لَكـُمْ)(153) امـا دعـاهـاى بـسـيـارى كـه مـسـتـجـاب نـمـى شـود، عـلل گـونـاگـونـى دارد، مـانـنـد آنـكـه دعـا خالصانه نباشد. يعنى دعا كننده ضمن طلب حاجت از خداوند، دل به اسباب و وسايل عادى سپرده باشد.

در ايـن آيـه ، يكى ديگر از موانع اجابت دعا رابيان مى فرمايد، با اين بيان كه چه بسا اجابت آن دعا به صلاح بنده نباشد و خداوند بر اين امر آگاه است ، هر چند بنده از آن خبر ندارد. بدين جـهـت ، گـاهـى بنده دعا مى كند و بر دعاى خود اصرار مى ورزد، در حالى كه در واقع ، گويى بـه خـود نـفـريـن مـى كـنـد و سپس ـ نظر به مصلحت وى ـ دعايش مستجاب نمى شود، اين همان عدم تـشـخيص خير و شرّ است كه انسان شتابزده دچار آن مى شود و پس از عدم اجابت دعايش چه بسا نـاامـيـد مـى شـود، در صورتى كه نمى داند عدم اجابت دعا به سود او بوده است . بنابر آنچه گذشت ، سزاوار نيست كه انسان دستخوش عجله گشته و هر چه دلش خواست واشتهايش طلب كرد، دنـبـال كـنـد و هـر عـملى را كه ارتكابش برايش ممكن بود ـ هر چند حرام ـ مرتكب شود و آن گاه ، بهانه كند كه اين راخدا برايم فراهم كرد.(154)

احسان به پدر و مادر

(وَ قـَضـى رَبُّكَ اءَلاّ تـَعـْبُدُوا إِلاّ إِيّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ اَحَدُهُما اَوْ كـِلاهـُمـا فـَلاتـَقـُلْ لَهـُمـا اُفٍّ وَ لاتـَنـْهَرْ هُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَريماًَ وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانى صَغيراً)(اسراء، 24 ـ 23) و پروردگارت مقرر داشت كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد هرگاه تا تو زنده هـسـتـى ، هـر دو يـا يـكى از آن دو سالخورده شوند كمترين اهانتى را به آنها روامدار، با ايشان درشتى مكن و با محبت و احترام سخن بگوى . بالهاى تواضع خويش را در برابرشان از محبت و لطـف بـگـسـتـر و بـگـو:

پـروردگـارا! هـمـان گـونـه كـه مـرا در خـردى پـرورش دادنـد، مشمول رحمتشان قرار ده .

چند نكته

1 - فلسفه اجتماعى احترام به پدر و مادر

رابطه عاطفى ميان پدر و مادر از يكسو و فرزندان از سوى ديگر، از بزرگترين عوامل حفظ و استوارى جوامع بشرى است و مى تواند به طور طبيعى ، شـيـرازه خانواده را از سستى و گسيختگى در امان بدارد. با توجه به اين سنت اجتماعى و به حكم فطرت ، لازم است كه آدمى پدر و مادر خود را احترام كند، زيرا اگر اين امر در اجتماع جريان نـيـابد و فرزندان با پدر و مادر خود بيگانه وار برخورد كنند عاطفه از بين مى رود و زنجيره جامعه از هم مى گسلد.(155)

2 - احـتـرام بـه پـدر و مـادر در كـنـار عـبـادت خـدا

در آيـه مـزبـور پس از فرمان به عبادت خدا، بـلافـاصـله احـسـان بـه پـدر و مـادر را مـورد تـاءكـيد قرار مى دهد. از اينجا معلوم مى شود كه (احـسان به والدين ) بعد از عبــادت خدا يكى از مهمترين واجبات است ، چنان كه (عاق والدين ) پس از شرك به خدا از بزرگترين گناهان محسوب مى شود.(156)

3 - مـعـنـاى اُفّ

بـه كـار بـردن كلمه (اف ) كه حاكى از انزجار، تنفر و نارضايتى است ، به هـنـگـام بـرخـورد بـا پـدر و مـادر حـرام اسـت و هـمچنين (نَهْر) يعنى رنجاندن و با داد و فرياد ودرشـتـى سـخـن گـفـتـن ، و نـيـز تـكـبـر و ترك دعا در حق آنها حرام است .(157) امام صادق (ع ) فرمود:

(اف گـفـتـن ) كـمـتـريـن بى احترامى به والدين است و اگر خداى تعالى از اين كمتر را سراغ داشت از آن نيز نهى مى كرد.(158)

4 - احـترام به پدر و مادر در دوران پيرى

گرچه احترام به پدر و مادر در هر زمان و شرايطى واجب است و اختصــاص به موقعيت خاصى ندارد، ولى در دوران پيرى ، تاءكيد بيشترى شده است ، زيـرا ايـن مـرحـله از