انگيزه و شرايط انفاق - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

دوم آنـكـه آنـهـا هـيـچ گونه ترس و حزنى ندارند. فرق حزن با ترس اين است كه ترس به مـعـنـاى انـتـظـار ضـرر اسـت و حـزن بـه مـعـنـاى انـدوهـى اسـت كـه بـر دل سـنـگـيـنـى كند، چه از امرى كه واقع شده و چه از امرى كه واقع خواهد شد. 202 رها شـدن از ايـن دو حـالت روحـى ، در حـقـيـقـت ثـمـره و پـاداش خـوددارى از دو عمل مذموم (منت ) و (اذيت ) است . 203 زمـانـى مـى تـوانـيـم از ايـن پـاداش بـرخوردار شويم كه انفاق را با منت و اذيت كه همان ضرر فورى و نوعى آزار روحى است ، همراه نسازيم ؛ زيرا كسى كه با منت و آزار، چيزى به ديگرى مـى دهـد و او را مـى رنـجـانـد، در حـقـيـقـت چـيـزى به او نداده است ؛ اگر سرمايه اى به او داده ، سـرمـايـه اى هـم از او گـرفـته است و چه بسا آن تحقيرها و شكستهاى روحى به مراتب بيش از مالى باشد كه به او بخشيده است .

بـنـابـراين ، اگر چنين اشخاصى ، اجر و پاداشى نداشته باشند، طبيعى و عادلانه خواهد بود. 204 كوتاه سخن اينكه :پاداش انفاق در يك مثلث تبيين شده است :

1 ـ نـبـودن حـزن
2 ـ زدودن تـرس
3 ـ بـقـا و جـاودانـگـى عمل و حفظ آن .

انگيزه و شرايط انفاق

(يا اءَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْاءَذى كَالَّذى يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النّاسِ وَ لا يـُؤْمـِنُ بـِاللّهِ وَالْيـَوْمِ الاْ خـِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرابٌ فَاءَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَكَهُ صـَلْداً لا يـَقـْدِرُونَ عـَلى شـَىْءٍ مـِمـّا كـَسـَبـُوا وَاللّهُ لا يـَهـْدِى الْقـَوْمَ الْكـافـِرينََ وَ مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ اءَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ اءَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ اءَصابَها وابـِلٌ فـَاتـَتْ اُكـُلَهـا ضـِعـْفـَيـْنِ فـَاِنْ لَمْ يـُصـِبـْهـا وابـِلٌ فـَطـَلُّ وَاللّهُ بـِمـا تـَعـْمـَلُونـَ بَصيرٌ) 205 اى كـسـانـى كـه ايـمـان آورده ايـد، بـخـشـشـهـاى خـود را بـا مـنـت و آزار باطل نسازيد، همانند كسى كه مال خود را براى نشان دادن به مردم انفاق مى كند و ايمان به خدا و روز رستاخيز نمى آورد، و (كار او) همچون قطعه سنگ صافى است كه بر آن (قشر نازكى از) خـاك بـاشـد (و بـذرهـايـى در آن افـشـانده شود) و باران درشت به آن برسد و آن را صاف (و خالى از خاك و بذر) رها كند! آنها از كارى كه انجام داده اند چيزى به دست نمى آورند و خداوند جـمـعـيـّت كـافـران را هـدايـت نـمـى كـنـد. و (كـار) كـسـانـى كـه اموال خود را براى خشنودى خدا و تثبيت (ملكات انسانى ) در روح خود انفاق مى كنند، همچون باغى اسـت كـه در نـقـطـه بلندى باشد و بارانهاى درشت به آن برسد و ميوه خود را دو چندان دهد، و اگر باران درشتى بر آن نبارد بارانهاى ريز و شبنم بر آن مى بارد و خداوند به آنچه انجام مى دهيد، بيناست . 206 خـداونـد پـس از بـيان ارزش و پاداش انفاق ، با مثال ديگر، شرايط انفاق را بازگو كرده است كه عبارتند از:

الف ـ براى جلب رضايت خدا و به دور از ريا باشد.

ب ـ ترك هر نوع آزار روحى .

ج ـ ترك منّت .

بنابراين ، اگر انفاق بدون شرايط مذكور انجام گيرد، هيچ گونه پاداش الهى نخواهد داشت .

از جـمـله (وَ لا يـُؤْمـِنْ بِاللّهِ) روشن مى شود كه عمل رياكار و شخص كافر يكى است ، چرا كه هـيـچ كـدام رضـايـت خداوند را نمى جويند؛ 207 از اين رو، امام جعفر صادق عليه السلام فرمود:

(كُلُّ رِياءٍ شِرْكٌ) 208 هر ريايى شرك (خفى ) است .

جـمـله (اءِبْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ اءَنْفُسِهِمْ) انگيزه درونى درست انفاق را بيان مى كـنـد و آن دو چـيـز اسـت :يـكـى طـلب خـشـنـودى خـدا و ديگرى تقويت روح ايمان و ايجاد آرامش در دل و جان . اين آيه مى گويد:انفاق كنندگان واقعى كسانى هستند كه تنها به خاطر رضايت خدا و تـثـبـيـت ايـن صفت در درون خود و همچنين براى پايان دادن به اضطراب وجدانى (كه بر اثر احساس مسؤ وليت در برابر محرومان پديد مى آيد) اقدام به انفاق مى كنند. 209