منظور از (اتمام نعمت ) چيست ؟ - فرازهایی از قرآن نسخه متنی

روزى است ؟ نظرات مختلفى ارائه شده يا ممكن است مطرح شود. آيا منظور روز بعثت است كه روز ظهور اسلام بود يا روز فتح مكه است كه شوكت مشركان قريش در هـم شـكـسـت يـا روز نزول سوره برائت است كه از آن به بعد آثار شرك از جزيرة العرب رخت بـربـسـت يـا روز عـرفـه حـجـة الوداع اسـت كـه ايـن آيـه و ديـگـر آيـات سـوره مـائده در آن نازل شده است ؟ هـيـچ كـدام از احـتـمـالات بـالا صـحـيـح نـيـسـت ، چـون در روز مـبـعـث نـه ديـن كامل شده بود و نه كافران ماءيوس شدند و روز فتح مكه نيز گرچه شوكت منافقان مكه در هم شـكـسـت ، ولى مـشركان شبه جزيره همچنان در قوت و شوكت بودند و علاوه بر اين ، در آن روز هنوز بسيارى از احكام نازل و بيان نشده بود. روز ابلاغ سوره برائت نيز گرچه روز گسترش اسـلام بـر سـراسـر جـزيـرة العـرب و روز درهـم شـكـسـتـن صـولت شـرك بـود، ولى روز كـامـل شـدن اسـلام نـبـود و بـسـيـارى از احـكـام و دسـتـورات بـعـد از ايـن روز نـازل شـده . روز عـرفـه سـال دهـم نـيـز نـمـى تـوانـد مـراد بـاشـد، چـون مـشـركـان قـريـش قـبـل از آن در روز فـتـح مـكـه مـاءيـوس ‍ شـده بـودنـد و مـشـركـان عـرب نـيـز روز نـزول سـوره بـرائت در سـال نـهم به ياءس رسيدند و اگر مراد، جميع مشركان از جمله يهود و نـصـارا بـاشـد (هـمچنان كه عموم (الذين كفروا) دلالت دارد) كه آنهانيز ماءيوس نشده بودند، زيـرا هـنـوز اسـلام بـر خـارج از جـزيـرة العـرب تـسـلطى نداشت و از جهت ديگر اگر منظور از (اكـمـال ديـن ) بسته شدن باب تشريع باشد، پس احكامى كه بعد از روز عرفه حجة الوداع تا رحلت پيامبر نازل شد چيست ؟ 442 با توجه به اين آيه و آيات ديگر 443 معلوم مى شود كه كافران از دين اسلام نفرت داشتند و مى خواستند ريشه اين دين را بكنند و مسلمانان را به كفر برگردانند. آنها ابتدا سعى كردند با وعده و وعيدها پيامبر(ص )را از دعوتش منصرف كنند 444 بعد از شكست در اين مـرحـله بـه پـيـامـبـر(ص )وعـده سازش دادند كه با جواب قاطع (لا اَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ وَ لا اَنْتُمْ عـابـِدُونَ ما اَعْبُدُ) 445 روبه رو شدند و هر نقشه اى كه ريختند به شكست انجاميد. در آخـر بدين اميد بستند كه با رحلت پيامبر(ص )، دعوت كننده به اين دين از بين مى رود و اساس دعـوت مـنقرض مى گردد و پيامبر هم كه فرزندى ندارد تا ادامه دهنده راهش باشد. پس اگر اين ديـن قـائم بـه شـخـص رسـول خـدا(ص )بـاشـد، امـيـد بـه زوال آن هـسـت و اگـر بـه امـر خـدا متوليانى براى دين معلوم گردد تا بعد از پيامبر در حفظ و انـتشار آن بكوشند، اميد كافران به ياءس تبديل خواهد شد. اين وجه مطابق همان رواياتى است كـه شـاءن نـزول اين آيه را نصب امام على (ع )به ولايت شمرده است ، زيرا با نصب امام على (ع )دين از قائم به شخص بودن خارج شد و متولى دين بعد از پيامبر معلوم شد و اميد كافران به ياءس گراييد. 446

منظور از (اتمام نعمت ) چيست ؟

(نـعـمـت ) بـراى هـر چـيز عبارت است از چيزهايى كه با طبع آن بسازد 447 و آن را در رسـيـدن بـه كـمـال كـمـك كـنـد. بـنـابـرايـن ، آنـچـه خـداونـد بـه مـا عـطـا كـرده اگـر سـبـب كـمـال و رسـيـدن مـا بـه عـبـوديـت شـود، نـعـمـت بـوده و گـرنـه نـقـمـت اسـت . بـراى مـثـال مـال و فـرزنـد اگر ما را در رسيدن به كمال ياور باشد، نعمت است و گرنه نقمت و شر، هـمـچـنان كه قرآن در مورد كافران مى فرمايد:

(اموال و اولاد كافران تو را به تعجب واندارد، خداوند مى خواهد به وسيله اين اموال و اولاد آنان را در زندگى عذاب دهد.) 448 پس هر چيزى به خودى خود براى انسان نه نعمت است ، نه نقمت ؛ اگر فرد آن را در راه عبوديت مـصـرف كـنـد و در تـحـت ولايت الهى قرار دهد، نعمت است و گرنه نقمت به عبارت ديگر نعمت در حـقـيـقـت ولايـت الهـى اسـت كـه انـسـان را بـه مقصد مى رساند و هر چيزى وقتى نعمت مى شود كه مـشـتـمـل بـرمـقـدارى از ولايـت بـاشـد و اسـلام چـون مـشـتـمـل بـر ولايـت خـدا، رسول و اولى الامر است بزرگترين نعمت است .

بـا ايـن بـيـان معلوم شد كه منظور از اكمال دين ، نازل كردن حكم ولايت و افزودن آن بر مجموع مـعـارف ديـنـى اسـت كـه تـا آن زمـان نـازل شـده بـود و نـعـمـت ولايـت خـدا و رسول با تعيين ولى بعد از پيامبر تكميل شد و بعد از اين بود كه خداوند، اسلام را به عنوان دين مورد پسند خود اعلام كرد. 449

خطر فعلى كجاست ؟

خـداونـد مـى فرمايد:با ابلاغ حكم ولايت ، كافران از ريشه كن كردن و تحريف نمودن دين شما ماءيوس