عقيده مشركان جبرى مسلك كه بت پرستى خود را مشيت خدا مى دانستند، ضرورت وجود پيامبر (37 ـ 35)، رد عقيده مشركـان در انكار معاد و تبيين اهداف آن (40 ـ 38)، پاداش و خصوصيات مهاجران و اهـداف پيامبران ، تهديد گنهكاران به فرو رفتن در زمين ، رسيدن عذاب غير منتظره و مجازات تـدريـجـى (47 ـ 41)، سجده پديده ها و همه فرشته ها در برابر خداوند و نهى از تعدد معبود (53 ـ 48)، دو رويـى انـسـان كـه در هنــگام گرفتارى به خدا پناه مى برد و پس از رفـــع آن بـه او شـرك مـى ورزد (55 ـ 54)، تـحـليـل منطقى از بدعتهاى سه گانه دوره جاهليت و فلسفه تـاءخـيـر در مـجـازات مـتجاوزان (61 ـ 56)، اشاره به تناقض گويى كفار در اينكه فرشتگان دخـتـران خـدايند، سرنوشت اُمتـهاى پيشين كه با پيامبـران مخالفت كردند و شيــطان را ولىّ خود گـرفـتـنـد (63 ـ 62)، فـلسـفـه نـزول قرآن ، ارزش حياتى باران و اشاره به برخى از مواد غـذايـى بـر گرفته از شير حيــوانات و شيره بعضى از ميوه ها كه خــود از نشانه هاى خداوند است (67 ـ 64)، خانه سازى زنبور عسل در سينه صخره ها، شاخه درختها، تغذيه از گلها و ميوه هـا و تـوليـد عـسل رنگارنگ كه مايه شفاست (69 ـ 68)، اراده و مشيت خداوند در آفرينش ، مرگ ، طـول عـمـر، تـفاوت مردم در روزى و خسيس بودن انسان كه از انفاق به بردگان خود نيز دريغ مـى ورزد (71 ـ 70)، تـشـكـيـل خـانـواده ، ضـرورت حـمـد و سـپـاس خـدا، انـتـقـاد از عـقـيـده باطل مشركان و نهى از مثال زدن براى خدا (74 ـ 72)، مقايسه مؤ منان و كافران با تشبيه مؤ من بـه فرد آزاد و گويا و تشبيه كافر به بنده گنگ و بى اختيار (76 ـ 75)، علم خداوند، تحقق قيامت در كمتر از چشم بر هم زدن (77)، قدرت يادگيرى انسان ، كيفيت پرواز پرندگان ، وجود خـانـه هاى ثابت و سيّار ولباسهاى عادى و جنگى توليد يافته از پوست حيوانات ، از مواهب و آيـات الهـى هـسـتـنـد (83 ـ 78)، اقامه شاهد، ناتوانى كفّار از تكلم ، استمداد مشركان از معبودان خـود، تـسـليـم هـمـگـان در مقابل خدا و عذاب مضاعف كافران ، از خصوصيات روز قيامت است (88 ـ 84)، عدالت اجتماعى ، وفا به عهد، نهى از پيمان شكنى ، سرّ تفاوت مردم در هدايت و گمراهى و نـهـى از سـوء اسـتـفـاده از سـوگـنـد (94 ـ 89)، جـاودانـگـى عـمـل صـالح ، اسـتـعـاذه در وقـت قرائت قرآن و عدم تسلّط شيطان بر مؤ منان (100 ـ 95)، انتقاد مـشـركـان از پـيـامـبـر در خـصـوص نـسـخ آيـات ونـزول قـرآن وپـاسـخ آن (105 ـ 101)، عـوامـل ارتـداد، آثار كفر و عفو توّابين مهاجر ويادآورى قيامت (111 ـ 106)، نمايش نتيجه كفران نـعـمت در يك صحنه تاريخى كه چگونه خداوند قريه پرنعمت را به گرسنگى و قحطى مبتلا سـاخـت (113 ـ 112)، تـشـويـق بـه خـوردنـيـهـاى حـلال و پرهيز از غذاهاى حرام و فلسفه حرمت بـعـضـى غـذاهـا براى يهود و شرايط پذيرش توبه از جانب خداوند (119 ـ 114)، برخى از خصوصيات حضرت ابراهيم (ع ) و سرّ تعطيلى روز شنبه براى يهود، شيوه تبليغ و مناظره و تـوصـيـه بـر قـصـاص و مـجـازات بـه طـريـق مـقـابـله بـه مثل و دعوت به آرامش روحى كه در سايه تقوا امكان پذير است (128 ـ 120).
انديشه جبر در عقايد مشركان
(وَ قالَالَّذينَ اَشْرَكُوا لَوْشاءَ اللّهُ ماعَبَدْنا مِنْ دُونِه مِنْ شَىْءٍ نَحْنُ وَ لا اباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِه مـِنْ شـَىْءٍ كـَذلِكَ فـَعـَلَ الَّذيـنَ مـِنْ قـَبـْلِهـِمْ فـَهـَلْ عـَلَى الرُّسـُلِ اِلا الْبـَلاغـُ الْمُبينُ)(نحل ، 35) و كـسانى كه شرك ورزيدند گفتند:اگر خدا مى خواست ، ما هيچ چيز جز او را نمى پرستيديم ، نـه مـا و نـه پـدرانـمان ، و چيزى را بدون فرمان او حرام نمى كرديم ، كسانى كه پيش از آنها بودند نيز چنين كردند، آيا بر عهده پيامبران چيزى جز ابلاغ آشكار است .
چند نكته
1 - تـوجـيـه تـنـهـا راه تـبـرئه
مـشـركـان عـقـيـده خـرافـى و بـت پـرسـتـى خـود را بـا راهـهاى چـهـل گـونـاگـون تـوجـيـه مـى كـردنـد و ايـن بار آن را به مشيت و خواست خدا نسبت داده ، در يك تـحـليـل جـبـر آمـيـز، اصـل رسـالت را انـكـار كـردنـد. آنـان انـديـشـه ، عـقـيـده ، عـمـل و
لطفا منتظر باشید ...
